هگمتانه، گروه ایران و جهان: فعالیت مؤسسات غیرمجاز اعزام دانشجو به خارج از کشور به محلی برای کسب درآمد نامشروع تبدیل شده است. این مؤسسات با وعده‌های فریبنده و بدون رعایت قوانین، دانشجویان را به دام می‌اندازند و مشکلات جدی برای آنها و خانواده‌ها ایجاد می‌کنند.
«فریب مؤسسات غیرقانونی اعزام دانشجو را نخورید» عنوان خبری است که اخیراً در سایت سازمان امور دانشجویان منتشر شده است. طبق مصوبه هیأت دولت، تنها این سازمان مجاز به صدور مجوز برای مؤسسات خدمات اعزام دانشجو به خارج از کشور است. اطلاعات دقیق و کامل در مورد مؤسسات معتبر اعزام دانشجو و همچنین اطلاعات لازم برای متقاضیان در این زمینه، در وبگاه سازمان امور دانشجویان قابل دسترسی است. با این حال، برخی از خانواده‌ها به دلیل ناآگاهی یا سواستفاده افراد سودجو، فریب مؤسسات غیرمجاز را می‌خورند. برخی از این مؤسسات به طور مستقیم کلاهبرداری کرده و پس از دریافت مبالغ کلان از خانواده‌ها، ناپدید می‌شوند. مؤسسات دیگر نیز دانشجویان را به دانشگاه‌هایی اعزام می‌کنند که توسط وزارت علوم تأیید نشده‌اند. نتیجه این اقدامات، عدم تأیید مدارک تحصیلی فارغ‌التحصیلان پس از بازگشت به کشور و بروز مشکلات جدی برای آنها است. با توجه به رشد قارچ‌گونه مؤسسات غیرمجاز و تبلیغات گسترده آنها در فضای مجازی، در این گزارش به بررسی این موضوع پرداخته‌ایم.

  آیا اعزام دانشجو به خارج از کشور توسط مؤسساتی که از سازمان امور دانشجویان مجوز ندارند، غیرقانونی است؟
بر اساس قانون نظام صنفی، کلیه افراد حقیقی و حقوقی موظف‌اند قبل از شروع به فعالیت در هر یک از صنف‌های مختلف، برای اخذ پروانه فعالیت اقدام کنند. طبق ماده 12 این قانون، پیش از تأسیس هر واحد صنفی، لازم است که نسبت به دریافت پروانه کسب متناسب با نوع فعالیت اقدام شود. همچنین، مطابق ماده 1 طرح اصلاح قانون نظام صنفی، هر شخص حقیقی یا حقوقی که بدون اخذ جواز کسب، محل کسبی را دایر و به فعالیت صنفی بپردازد، به عنوان متخلف شناخته می‌شود.
بنابراین، با توجه به قانون نظام صنفی کشور، افرادی که قصد راه‌اندازی کسب‌وکار یا تأسیس مؤسسه‌ای را دارند، باید از مراجع مربوطه مجوز فعالیت دریافت کنند. بر اساس قانون، مؤسسات اعزام دانشجو باید درخواست خود را به معاونت دانشجویی وزارت علوم ارائه دهند تا در کارگروه نظارت بر تأسیس و عملکرد مؤسسات اعزام دانشجو بررسی و تصویب شود. مؤسسات غیرمجاز که بدون دریافت مجوز از سازمان امور دانشجویان اقدام به اعزام دانشجو به خارج از کشور می‌کنند، از نظر قانونی غیرمجاز و غیرقانونی شناخته می‌شوند. برای تأسیس و فعالیت یک مؤسسه اعزام دانشجو، لازم است درخواست مؤسسه به کارگروه نظارت بر تأسیس و عملکرد مؤسسات اعزام دانشجو ارائه شود. این کارگروه، که زیر نظر وزارت علوم فعالیت می‌کند، مسؤول بررسی و نظارت بر تأسیس و عملکرد مؤسسات اعزام دانشجو است. بررسی درخواست‌ها، ارزیابی صلاحیت مؤسسات و صدور مجوز فعالیت بر عهده این کارگروه است.

  ناپدید شدن پس از دریافت پول
مؤسسات غیرمجاز که بدون مجوز قانونی اقدام به اعزام دانشجو به خارج از کشور می‌کنند، می‌توانند برای دانشجویان و خانواده‌ها مشکلات جدی ایجاد کنند. این مؤسسات ممکن است با وعده‌های فریبنده و تبلیغات جذاب، خانواده‌ها را متقاعد کرده و پس از دریافت مبالغ قابل توجه، اقدام مؤثری در اعزام دانشجو انجام ندهند. در برخی موارد، پس از دریافت پول از خانواده‌ها، این مؤسسات به طور ناگهانی ناپدید شده و هیچ‌گونه پیگیری یا خدماتی ارائه نمی‌دهند. یکی دیگر از مشکلات رایج مؤسسات غیرمجاز، اعزام دانشجویان به دانشگاه‌هایی است که تحت نظارت و تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کشور قرار ندارند. در این حالت، پس از پایان تحصیل و بازگشت دانشجو به ایران، مدارک تحصیلی وی به هیچ عنوان از سوی وزارت علوم تأیید نخواهد شد، که این امر ممکن است برای فرد مشکلات شغلی و قانونی به همراه داشته باشد.
تبعات قانونی و حقوقی برای دانشجویان فعالیت مؤسسات غیرمجاز نه تنها به لحاظ اقتصادی و اجتماعی خطرناک است، بلکه دانشجویانی که به این مؤسسات اعتماد کرده‌اند، ممکن است درگیر مشکلات حقوقی و قانونی نیز بشوند. به‌ ویژه در شرایطی که هدف از اعزام تحصیل در مقاطع خاص یا رشته‌های ویژه باشد، عدم تأسیس در دانشگاه‌های مورد تأیید ممکن است به مشکلاتی در معادله‌های شغلی و تحصیلی دانشجویان منجر شود.