هگمتانه، گروه خبر همدان: عضو هیأت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: مدیران در اجرای امور با مبانی و نظریات اسلامی بیگانه نباشند.
به گزارش هگمتانه، حجت‌الاسلام علی مصباح یزدی روز گذشته در جلسه بررسی «جایگاه علوم انسانی اسلامی در نقشه جامع علمی کشور» در سالن اجتماعات شهید ایزدی ساختمان مرکزی دانشگاه بوعلی همدان اظهار کرد: تقارن سالگرد شهادت شهید سلیمانی و آیت‌الله مصباح یادآور هدف این دو بزرگواران است که هر کدام یک بعدی را دنبال کردند و ما می‌توانیم سیره آنها را چراغ راه زندگی خود قرار دهیم.
وی با اشاره به اینکه شورای عالی انقلاب فرهنگی روز 12دی ماه هر سال را روز بزرگداشت آیت‌الله مصباح یزدی و روز علوم انسانی اسلامی نامگذاری کرده و فرصت مغتنمی‌ است که به موضوعاتی بپردازیم، گفت: سال 59 ستاد انقلاب فرهنگی تحقق یافت، دانشگاه‌ها مدتی بسته بود و قرار شد به دستور امام(ره) آنها را بازسازی و باز کنند؛ امام(ره) فرمودند دانشگاه‌ها را مطابق ستاد انقلاب فرهنگی راه‌اندازی کنید اما برای علوم انسانی دست خود را به سمت حوزه‌های علمیه دراز کنید.
این عضو هیأت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با تأکید بر اینکه برای جامعه نخبگانی سؤال بود که این علوم انسانی چه ویژگی‌هایی دارد و چرا به حوزه علمیه و متخصصان دین ارجاع دادند، افزود: آیت‌الله مصباح این مسؤولیت را بر عهده گرفتند و با تشکیل دفتر همکاری حوزه و دانشگاه تعدادی از علمای حوزه علمیه و اساتید دانشگاه را برای پیشبرد اهداف گرد هم آوردند.
وی با بیان اینکه علوم انسانی اسلامی به عنوان دغدغه انقلابی و دغدغه اصل نظام از طرف امام(ره) امر فرموده شد تا امروز در انحاء مختلف پیگیری‌هایی وجود داشته باشد و البته مخالفان و موافقانی هم بودند عنوان کرد: موافقان این گفتمان در مورد اسلامی‌سازی علوم انسانی صحبت‌هایی مبنی بر اینکه که چگونه هدف محقق می‌شود و چطور می‌توان تولید علوم انسانی اسلامی داشت، دارند و اختلاف نظرهایی بین متفکرین اسلامی وجود داشته است.
مصباح خاطرنشان کرد: البته این مسأله تنها مختص ایران نیست و قبل از اینکه متفکرین مسلمان ایرانی به این فکر بیفتند برخی از دانشمندان علوم انسانی در اندونزی، مالزی، پاکستان و... زمزمه‌های این کار آغاز کرده بودند.
وی یادآور شد: آنها چنین برداشتی داشتند که علوم انسانی که راهبری جامعه را برعهده دارد و روابط و ضوابط مربوط به اقتصاد، سیاست و حقوق بین‌الملل و تعلیم و تربیت و سایر روابط اجتماعی را تنظیم می‌کند و عمدتا از غرب آماده و تنظیم شده؛ گاهی بخش‌هایی از این علوم با اسلام سازگاری ندارد.
این عضو هیأت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: برای نمونه ربا در اقتصاد کاپیتالیستی محور خیلی از فعالیت‌هاست و ابزار تنظیم برخی از روابط اقتصادی است اما آن با محور اسلام مخالف است.
وی با اشاره به اینکه این دغدغه در نظام اسلامی به وجود آمده بود که با تشکیل نظام مقدس جمهوری اسلامی در داخل کشور رنگ و بوی دیگری گرفت، چون این نظام قرار بود تمام روابط فردی و اجتماعی و نظامات اجتماعی خود را بر اساس دین و اسلام پایه‌گذاری کند عنوان کرد: این مسأله تفسیرهای متفاوتی پیدا کرد.
مصباح با اشاره به اینکه در یک سند مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) که زیر نظر آیت‌الله مصباح برای تولید علوم انسانی اسلامی تهیه شد که می‌تواند نقشه راهی در مؤسسه باشد تا بر اساس آن کارها شکل گیرد؛ تعریفی از علوم انسانی شده است گفت: اسامی مختلفی برای علوم انسانی در مکاتب و دوره‌های مختلف وضع شده و قلمرو و تعاریف آن در حال تغییر است.
وی با اشاره به اینکه لازم بود یک تعریفی را انتخاب کنیم که جامع و همه عناصر لحاظ شده باشد، خاطرنشان کرد: تعریف علوم انسانی در این سند علومی است که به شناخت انسان و توصیف، تبیین و تفسیر پدیده‌های انسانی و جهت دهی افعال و انفعالات انسانی می‌پردازد که هر کدام از کلمات ناظر به یک ویژگی و مکاتبی است و موضع ما را نسبت به دیدگاه‌های دیگر مشخص می‌کند.
این عضو هیأت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه شناخت انسان زیر بنای همه علوم انسانی است و اینکه انسان را بشناسیم مشخص می‌شود که در علوم انسانی، اقتصاد و... چگونه گام برداریم خاطرنشان کرد: اگر انسان را مانند آقای هابز تعریف کنیم که انسان‌ها گرگ یکدیگرند، اینجا در وضع قوانین برای گرگ‌ها قانون وضع می‌کنیم و برای تربیت فرزندان با یک بچه گرگ مواجه هستیم و در اقتصاد و روابط بین‌الملل هم همین طور است و تحت تأثیر نگاهی هستیم که به انسان داریم.
وی با بیان اینکه در مقابل اگر نگاه انسان‌گرایان را مبنا قرار دهیم که انسان یک موجود خودشکوفایی است و باید برای استعدادهای او برنامه‌ریزی کنیم، نگاه ما تغییر می‌کند و این کاملا در جامعه‌شناسی، روانشناسی و حقوق و تعلیم و تربیت ما اثرگذار است اضافه کرد: بنابراین اولین تعریف علوم انسانی به شناخت انسان می‌پردازد.
مصباح با اشاره به اینکه برای پدیده‌های انسانی علوم انسانی دو نوع وظیفه است یکی اینکه پدیده‌ها را بشناسند و علت آن را بدانند افزود: چون پدیده‌های انسانی دارای پشت پرده‌ای هستند، مثلا کسی که یک رفتاری انجام می‌دهد ممکن است هدفی داشته باشد و دیگری همان رفتار را داشته باشد اما با هدف دیگری، به همین دلیل برای ارزش‌گذاری کارها و برای مراحل بعدی تحقیقات علوم انسانی لازم است پدیده‌های انسانی را تفسیر و مبانی رفتارهای پشت پرده را کشف کنیم.
وی با تأکید بر اینکه توصیف، تفسیر و تبیین سه وظیفه‌ توصیفی علوم انسانی هستند گفت: بعد از اینها علوم انسانی کار دیگری دارد و آن جهت‌دهی رفتارهاست.
این عضو هیأت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به اینکه مثلا در حوزه طلاق ابتدا تفسیر و توضیح و تبیین می‌کنیم که طلاق چه بوده و کجا اتفاق افتاده و دنبال علت آن می‌گردیم ادامه داد: مرحله بعدی این است که با آن چه کار کنیم، آیا خوب است و باید تقویت کنیم یا بد است و با راهکارهایی آن را به حداقل برسانیم و این وظیفه دوم علوم انسانی است که ارزش‌گذاری کند و برای آنها راه حلی بیندیشد.
مصباح با تأکید بر اینکه آیت‌الله مصباح اسلام را منحصر به آیات و روایات نمی‌داند و البته آیات و روایات بخش مهمی از آموزه‌های اسلامی را در اختیار ما قرار می‌دهد افزود: اسلام عقل را قبول دارد و اگر عقل چیزی را اثبات کرد مورد قبول اسلام است.
وی با اشاره به اینکه بخش مهمی از اسلام و آموزه‌های اسلامی آموزه‌های عقلی است خاطرنشان کرد: علاوه بر آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) عقل هم در اسلامی‌‌ سازی علوم انسانی سهمی دارد و سایر روش‌ها در محدوده خود قابل استفاده هستند؛ ما تجربه را به کلی نمی‌توانیم کنار بگذاریم و در تشخیص وظایف شرعی هم به حس و تجربه نیاز است.
این عضو هیأت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه اصل پیامبری محمد(ص) با معجزه اثبات می‌شود افزود: فرد معجزه را می‌بیند و تجزیه و تحلیل عقلی می‌کند و ایمان می‌آورد و در نتیجه حس و تجربه معتبر است و اسلام آن را به رسمیت می‌شناسند.
وی تصریح کرد: در تولید علوم انسانی اسلامی از طرف آیت‌الله مصباح کافی نیست که تنها به کتاب، سنت و آیات و روایات رجوع کنیم بلکه از همه روش‌ها باید در جای خود استفاده کرد از جمله از طریق ائمه اطهار(س) و پیامبر(ص) که از جانب وحی به ما رسیده است.
مصباح در ادامه در خصوص جایگاه علوم انسانی اسلامی در نقشه جامعه علمی کشور گفت: اگر بخواهیم در این مورد صحبت کنیم ابتدا باید بدانیم نقشه جامع علمی کشور چیست و چه کارایی دارد.
وی با اشاره به اینکه در نقشه جامع علمی کشور ابتدا باید نیازهای علمی آن کشور را رصد و بررسی و بعد جمع‌آوری کرد و طبیعتا این نیازها بی‌ارتباط با اهداف نیست و در یک زمان مشخص باید هدف‌گذاری کنیم و بدانیم برای رسیدن به آن چه نیازهایی داریم ادامه داد: باید برای این کار نیازهای دانشگاه‌ها را بشناسیم و هدف‌گذاری و بعد تقسیم کار کنیم.
این عضو هیأت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به اینکه در جمهوری اسلامی برای تدوین نقشه جامع علمی باید ابتدا هدف را مشخص کرد خاطرنشان کرد: بزرگ‌ترین آرمان جمهوری اسلامی این است که در همه صحنه و ساحت‌های زندگی، اسلام را پیاده کنیم و اصلا هدف انقلاب و جمهوری اسلامی این بوده است.
وی با اشاره به اینکه برای این هدف باید مراحل مورد تأکید را طی کنیم ادامه داد: به طور نمونه در تعلیم و تربیت باید تمام مدارس را بر اساس نظریات اسلامی تعلیم و تربیت کنیم و فرزندان را طبق اصول و مبانی اسلامی تربیت کنیم، اگر این نظریه را نداریم باید تولید کنیم و آن را مبنا قرار دهیم.
مصباح با بیان اینکه سؤال است آیا باید تمام عناصر یک نظریه تعلیم و تربیت تغییر کند پاسخ داد: خیر؛ الزاما اینطور نیست و علوم انسانی اسلامی باید با اسلام توافق داشته باشد و منافات نداشته باشد؛ مانند ربا با نظام بانکداری منافات نداشته باشد که این با حکم قطعی اسلام منافات دارد اما اینکه کودک در چند سالگی اعداد را یاد بگیرد و بگوییم آیا باید آن را اسلامی کرد، الزامی در آن نیست و روشی درستی باشد که اسلام می‌پذیرد، آن را می‌پذیریم البته حتما با قطعیت اسلام منافات نداشته باشد.
وی با اشاره به اینکه اسلامی‌سازی علوم انسانی در جایگاه نقشه علمی کشور به این مهم ارتباط دارد گفت: در نقشه علمی کشور زمینه‌هایی که به زندگی انسان، به راهبری سلوک انسانی و سبک زندگی انسان مربوط می‌شود و می‌تواند افراد را جهت‌دهی کند و آنها را به مدارج عالی کمال نزدیک کند، قطعا معیار و شاخص آموزه‌های اسلامی خواهد بود.
این عضو هیأت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: بقیه مراحل نقشه راه هم باید به طور منطقی پیش رود و بدانیم که برای این کار چه مراکزی داریم و اگر کفایت نمی‌کند، تقویت کنیم و اعتبار اختصاص دهیم که توسعه یابند.
وی با اهمیت به حل مسائل راهبردی جامعه و توجه به مبانی و نظریات مربوط به جامعه اسلامی ادامه داد: سیاست‌گذاران و قانون‌گذاران باید به این موضوعات سیاست‌گذاری اسلامی و قانون‌گذاری اسلامی توجه کنند، اینکه چه لوازمی دارد و چگونه باید اجرا شود.
مصباح با بیان اینکه مدیران در اجرای امور نباید با مبانی و نظریات بیگانه باشند؛ افرادی صرف اینکه ترجمه‌هایی را از کشورهای دیگر و در مدارس و دانشگاه‌ها یاد گرفته، وقتی مسؤولیت می‌گیرند همان موضوعات را پیاده می‌کنند گفت: علوم انسانی اسلامی یک پایه اساسی برای نظام و جمهوری اسلامی است، اگر می‌خواهد جمهوری اسلامی باشد.‌
وی با بیان اینکه اگر قرار است اهداف انقلاب دنبال شود و خون صدها هزار شهید پایمال نشود باید طبق اصول و مبانی اسلامی پیش رویم و متأسفانه در این زمینه عقب هستیم اضافه کرد: بسیاری از اساتید، دانشجویان و طلاب ضرورت و اولویت این کار را توجیه نیستند و همچنان مجری نظریات علوم انسانی غربی و شرقی در بخش‌های مختلف نظیر اقتصاد، سیاست تعلیم و تربیت و... هستیم، حال برخی کمی بیشتر و برخی کندتر.
این عضو هیأت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: وقتی مسؤول اصلی سیاست خارجی کشور نگاهش به جهان و روابط بین‌الملل این‌گونه است که آمریکا می‌تواند با یک موشک کل نظام دفاعی ما را از بین ببرد، ناشی از تربیت است و تقصیری ندارد!
وی با بیان اینکه وقتی یک مسؤولی مسؤولان زیر دست خود را از کسانی قرار می‌دهد حتما لگدی به نظام زده باشند و نقطه سیاهی در پرونده‌اش باشد و آن را به اسم وفاق مطرح می‌کند همان قدر می‌فهمد و کجا برای ریاست جمهوری اسلامی تربیت شده و کجا سیاست اسلامی یاد گرفته است افزود: اگر بخواهیم اهداف نظام جمهوری اسلامی تحقق یابد ما باید آن را در نقشه جامعه علمی جدی بگیریم و برای آن سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کنیم.
مصباح تأکید کرد: از حوزه و دانشگاه انتظار داریم این مسأله را درک کنند و برای آن پای کار بیایند و حرکت جهادی برای تحقق آن داشته باشند.
وی در ادامه این مراسم که به پرسش و پاسخ اساتید و دانشجویان گذشت، در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چه کار کنیم علوم انسانی اسلامی در جامعه محقق شود خاطرنشان کرد: گاهی تصورات غیرواقعی از علوم انسانی اسلامی می‌کنند اما اینکه گفتمان هماهنگ و یک همزبانی بین اساتید دانشگاه دانشجویان، طلاب به وجود آید مهم است و یکی از موانع عدم هماهنگی و هم‌زبانی است.
وی با اشاره به اینکه دانشگاه به تنهایی نمی‌تواند از پس آن برآید و حوزه هم همین‌ طور گفت: تحول چشمگیری در خصوص هدف مورد نظر صورت گرفته اما راه طولانی است و باید با همت جوان‌ترها با سرعت مطلوبی طی شود.
این عضو هیأت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به اینکه علم که با اسلام منافات نداشته باشد، می‌پذیریم و لازم نیست اسم هر علمی را هم اسلامی بگذاریم گفت: امروز نمی‌توانیم اقتصاد جامعه را متوقف کنیم و بگوییم 50 سال تحقیق کنیم و بعد علمی را تحویل دهیم که اسلامی باشد و آن را اجرا کنیم، بلکه باید علمی باشد و اجرایی کنیم که با اسلام منافات نداشته باشد.
وی با اشاره به اینکه در خصوص علم باید بر اساس منطق پیش رفت افزود: اگر یک غربی علمی را کشف کرده و بگوییم ما استفاده نکنیم نباید این باشد که آن را در انحصار اسلام بدانیم اما باید در استفاده از آن جانب احتیاط را داشت و تلاش کرد علومی بر اساس مبانی اسلامی هم تولید کرد.
مصباح با تأکید بر اینکه علوم انسانی اسلامی جهاد علمی می‌طلبد گفت: مقام معظم رهبری به نخبگان بر جهاد علمی تأکید دارند.