هگمتانه، گروه خبر همدان: تاریخ ایران همواره گواه سربلندی مردم کشور در مواجهه با بحران‌های مختلف است که بارها حیرت جامعه جهانی را به همراه داشته است، بحران‌هایی که با نقش‌آفرینی مردم در کنار حمایت‌های دولت تبدیل به فرصت شده است، این بار نیز حفظ و ارتقا جوانی جمعیت نیازمند همت، مجاهدت و مشارکت دولت و مردم در کنار یکدیگر است و هر یک از ما در این مهم سهمی داریم.
به گزارش هگمتانه، امروز كه ایران در مواجهه با یکی از مهم‌ترین چالش‌های قرن با نام «بحران هولناک پیری جمعیت» قرار دارد، نقش‌ نهادهای مختلف و مردم برای مقابله با آن بسیار حائز اهمیت است.
هرم جمعیتی استان همدان به سمت سالمندی و پیری حرکت می‌کند و در حال حاضر این استان به عنوان هفتمین استان پیر کشور شناخته می‌شود که می‌طلبد به این موضوع به عنوان یک ابر‌چالش نگاه شود چرا که در آینده نه چندان دور پدیده‌ی سالمندی جمعیت عواقب خوشی را به دنبال نخواهد داشت.
یک استان سالمند دارای جمعیت‌های پیر و سالخورده با کاهش جمعیت واقع در سن کار روبه‌رو می‌شود، به گونه‌ای که از یک طرف این استان با کاهش رشد اقتصادی مواجه خواهد شد و از سوی دیگر ناچار است که هزینه‌های گزاف و جدیدی برای بیمه‌ها، خدمات و مراقبت از سالخوردگان بپردازد.
موفقیت اقتصادی یک استان به اندازه و کیفیت نیروی کار بستگی دارد و با عبور افراد از دهه ۵۰ سالگی و بعد از آن، احتمال مشارکت در نیروی کار کاهش می‌یابد و از طرف دیگر سرمایه و به عبارتی دارایی‌ها کاهش می‌یابند، زیرا سالمندان به طور فزاینده برای تأمین هزینه‌های زندگی خود به پس‌انداز متکی می‌شوند.
عوامل متعددی  در فرزندآوری و افزایش جمعیت موثر است و عوامل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را در برمی‌گیرد؛ تمایل برخی از والدین به تک‌فرزند‌ی و عدم رغبت برخی از زوج‌های جوان نسبت به فرزندآوری، از طرفی مشکلات اقتصادی و نبود حمایت‌های مناسب برای رغبت خانواده‌ها به داشتن فرزندان بیشتر و نیز فرهنگ زندگی غربی توانسته است باعث بروز مشکلات پیری جمعیت شود.
مهرماه سال 1400 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت تصویب شد و به دنبال آن اقداماتی در دستور کار قرار گرفت تا با نگاه به پنجره جمعیتی، فرصت جوان‌سازی جمعیت پویای کشور و به طبع استان همدان از دست نرود.
در این راستا سازمان‌های دولتی، خصوصی و مردم‌نهاد وظایفی داشتند تا بتوانیم از فرصت باقی مانده استفاده کنیم و استان همدان به ویژه بتواند از بحران پیش رو عبور کند. به همین منظور باچند تن از عوامل مربوطه به گفت‌وگو نشستیم و از وضعیت موجود جویا شدیم که در ادامه با هم می‌خوانیم.
دبیر ستاد حمایت از خانواده و جوانی جمعیت استان همدان با بیان اینکه خوشبختانه با تلاش نیروهای حاکمیتی و مردمی در استان همدان اتفاقات خوبی در حوزه جمعیت استان افتاده است اظهار کرد: نرخ باروری در استان سال 1401 نسبت به 1400 به میزان 4.5 درصد کاهش داشت اما اتفاق خوب در سال گذشته افتاد و نسبت به سال 1401به کاهش 1.8 درصد رسید، یعنی شیب کاهش کند شده است.

  بارداری فرزند سوم به بالا در همدان افزایش یافته است
فاطمه ستاری نوید با بیان اینکه هرچند در حوزه نرخ باروری مجدد کاهش را در سال 1402 شاهد بودیم اما شیب این کاهش کم شده و این باعث امیدواری است گفت: خوشبختانه بارداری فرزند سوم به بالا در استان همدان افزایش یافته که می‌تواند علت آن ارائه راهکارهای جوانی جمعیت نظیر اهدای زمین و تخصیص تسهیلات به خانواده‌های سه فرزند به بالا بوده باشد.
وی با اشاره به اینکه سال گذشته میزان ولادت در پنج شهرستان کبودرهنگ، درگزین، فامنین، رزن و ملایر افزایش داشت عنوان کرد: این موضوع، نوید می‌دهد که افزایش جمعیت را در استان شاهد خواهیم بود.

  اجرای طرح «فتحان» در همدان
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری همدان با بیان اینکه اقداماتی در راستای افزایش جمعیت در استان صورت گرفته است گفت: برنامه تحول راهبردی جمعیت در چهار گام تعریف شده که در گام چهارم وارد حکمرانی شهرستانی می‌شویم و اجرای طرح «فتحان» به معنای فرزندان تحول‌آفرین ایران نیز در دستور کار است.
وی تصریح کرد: در این طرح شهر به شهر، بخش به بخش و روستا به روستا به کمک شهرداران، بخشداران، دهیاران موانع و مشکلات عدم فرزندآوری و عدم ازدواج احصاء می‌شود تا بتوان به کمک نهادهای دولتی، ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، کمیته امداد امام(ره)، سپاه، بسیج و تمام دستگاه‌هایی که متولی قانون جوانی جمعیت هستند، مشکلات را برطرف کرد.
ستاری نوید با اشاره به اینکه میز خدمتی در محل نماز جمعه این هفته در حسینیه امام(ره) به مناسبت هفته جمعیت برگزار کردیم و مسؤولان برخی دستگاه‌ها پاسخگوی اقدامات به مردم بودند افزود: در این روز یک غرفه‌ از میز خدمت مربوط به بانک‌هاست و افرادی که مشکلاتی در پرداخت تسهیلات داشتند، می‌توانستند به این غرفه مراجعه و با مسؤولان بانک‌ها در میان بگذارند تا اقداماتی در راستای رفع مشکل صورت گیرد.
وی با بیان اینکه مردم فهیم ایران همواره پای کار نظام و انقلاب اسلامی بودند و در هر شرایط سختی خود را متعهد دانستند و وارد میدان عمل شدند گفت: در حوزه جمعیت نیز می‌دانند که اگر امروز به فکر نباشیم، با یک ابربحران سالمندی مواجه خواهیم شد و چند سالی بیشتر فرصت نداریم تا قبل از اینکه پنجره جمعیتی بسته شود، جمعیت کشور را جوان نگاه داریم که هر فردی سهیم است نقشی را در این مهم ایفا کند.
*** پرداخت 75 درصد تسهیلات ازدواج در همدان
دبیر ستاد حمایت از خانواده و جوانی جمعیت استان همدان با اشاره به اقدامات دستگاه‌های حاکمیتی در راستای جوانی جمعیت و توجه به ازدواج و ترغیب به فرزندآوری اظهار کرد: سال گذشته 80 درصد تسهیلات فرزندآوری و 75 درصد تسهیلات ازدواج در استان پرداخت شد و مابقی نیز در انتظار پرداخت هستند.
وی با بیان اینکه خوشبختانه سال گذشته با اقدامات صورت گرفته 540 مورد انصراف از سقط را طبق گزارش معاونت بهداشتی استان همدان داشتیم گفت: در حوزه تسهیلات مسکن نیز 700 قطعه زمین به خانواده‌هایی که اقدام به فرزندآوری کردند اعطا شد و تا پایان خردادماه نیز400 خانواده به این تعداد اضافه می‌شوند.
ستاری نوید با اشاره به اینکه در شهر همدان علی‌رغم به محدودیت زمین با تلاش‌های استاندار در تامین مسکن اتفاقات خوبی افتاده که نتیجه‌اش را پایان سال 1403 خواهیم دید خاطرنشان کرد: ایشان امسال تاکید دارند علاوه بر توجه به جهش تولید در عمل به فرامین مقام معظم رهبری موضوع تامین مسکن به ویژه در حوزه جوانی جمعیت در اولویت باشد.
   قوانین بانکی در اعطای وام تسهیل شود
وی در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه بانک‌ها سختگیری‌هایی در اعطای تسهیلات ازدواج و فرزندآوری دارند و برخی ماه‌ها معطل پرداخت وام‌ها هستند، چطور می‌توان مشکل را حل کرد؟ گفت: طبق بررسی، چالشی که در این حوزه وجود دارد آن است برخی ضامن بانکی ندارند و دولت را مقصر می‌دانند که تسهیلات نمی‌دهد در حالی که بانک‌ها نیز قوانینی دارند مگر اینکه قوانین موجود در کشور تغییر یابد یا تسهیل شود.
 دبیر ستاد حمایت از خانواده و جوانی جمعیت استان همدان با بیان اینکه گاهی افرادی می‌گویند یک سال به دنبال دریافت وام هستیم در حالی که اغلب آنها با مشکل ضامن مواجه هستند افزود: بالاترین انتظار در پرداخت تسهیلات 7 ماه است و تاکنون یک سال نبوده است، مگر افراد مشکل مدارک داشته باشند.
وی تصرح کرد: هرچند نهایت مدت انتظار 7 ماه، طولانی است و تاکید رئیس جمهور و استاندار بر این است که این زمان بیشتر از یک ماه طول نکشد و تمام تلاش‌ها هم در استان بر این بوده که پرداختی‌ها زودتر باشد.
ستاری‌نوید بیان کرد: استاندار همدان دائما با شورای هماهنگی بانک‌ها جلسه دارد و عنوان می‌کند که در زمان کمتری تسهیلات به واجدین پرداخت شود و تقاضای ما از بانک‌ها نیز این است که این خواسته را تسریع دهند.

   همچنان کاهش مولید در همدان
رئیس کمیسیون ازدواج، خانواده و جمعیت استانداری همدان نیز با اشاره به اینکه متاسفانه روند روبه سالمندی در استان همدان حاکم است اظهار کرد: موالید یکی از موضوعات مهم در حوزه جمعیت به شمار می‌آید که در سال 1400 نرخ باروری 1.7 بود و این میزان سال 1401به 1.6 و سال 1402 به 1.57 رسید، یعنی کاهش موالید را داشتیم.
محدثه شکری پور با بیان اینکه سال 1400 کاهش موالید 4.5 درصد بود و در سال 1401 به 2.5 درصد رسید و سال گذشته 1.8 درصد شد گفت: هر چند کاهش موالید به تدریج کمتر می‌شود اما هنوز استان همدان زیر نرخ جایگزینی 2.2 درصد قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه شرایط ایده‌آل نیست اما اقداماتی در حوزه جوانی جمعیت صورت گرفته که طی چند سال آینده اثر خود را نشان خواهد داد افزود: امروز سرعت کاهش نرخ رشد جمعیت استان امیدوارکننده است که شاید اقدامات موجود تا حدی توانسته پاسخگوی نیازها باشد.
رئیس کمیسیون ازدواج، خانواده و جمعیت استانداری همدان با تاکید بر اینکه از آبان ماه سال 1400 قانون جوانی جمعیت  ابلاغ شد که دارای 73 ماده است و تقریبا بیش از 60 درصد آن به عهده دانشگاه علوم پزشکی خواهد بود گفت: در دانشگاه علوم پزشکی طی دو سال اخیر در زمینه خدمات بهداشتی، درمانی، ناباروری و مواردی از این قبیل اقدامات خوبی صورت گرفته است که خوشبختانه اثرگذار نیز بوده است.
  افزایش پوشش زوجین نابارور در همدان
وی با اشاره اینکه در حوزه ناباروری به 25 درصد پوشش رسیدیم عنوان کرد: خدمات ناباروری افزایش چشمگیری داشته که اخیرا نیز مرکز خدمات ناباروری سطح دو در ملایر افتتاح شد و مرکز خدمات ناباروری سطح سه نیز در بیمارستان فاطمیه فعال است.
شکری‌پور با بیان اینکه طبق قانون جوانی جمعیت خدمات ناباروری تا 90 درصد از پوشش بیمه‌ای برخوردار است افزود: خدماتی نظیر عمل‌های جراحی کاملا زیر پوشش بیمه سلامت است که افراد با قیمت‌های مناسبی در مراکز درمانی دولتی خدماتی دریافت می‌کنند.
وی یادآور شد: هر چند برخی از مکمل‌ها و آزمایشات خاص که زیر پوشش بیمه نیستند ممکن است هزینه‌هایی برای زوجین داشته باشد که برای بعضی هنوز سنگین باشد اما در کل این خدمات در حال حاضر در بخش دولتی با پوشش بیمه‌ای عالی ارائه می‌شود.
رئیس کمیسیون ازدواج، خانواده و جمعیت استانداری همدان با بیان اینکه در حوزه زایمان‌ها کمک به زایمان‌های طبیعی مورد توجه است افزود: معاونت‌های درمان و بهداشت دانشگاه علوم پزشکی همدان کلاس‌های آمادگی زایمان را برای داشتن زایمان طبیعی افراد برگزار می‌کنند.
وی بیان کرد: مسؤولان مربوطه دغدغه کاهش تعداد سزارین‌ را دارند و به دنبال این هستند تا حد زیادی درصد سزارین‌ها را کاهش و زایمان‌های طبیعی افزایش یابد که این مهم به سلامت بانوان منجر خواهد شد و کمک می‌کند بانوان تولد تعداد فرزندهای بیشتری را داشته باشند.
شکری‌پور با اشاره به اقدمات صورت گرفته در حوزه جلوگیری از سقط جنین در استان که سال گذشته جلوی 540 مورد سقط جنین گرفته شد گفت: مرکز مردمی «نفس» به طور جدی وارد این حوزه شده است و همسو با دانشگاه علوم پزشکی اقداماتی را انجام می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه این مرکز برنامه‌های فرهنگی و حمایت‌هایی را در برنامه دارد عنوان کرد: برخی از افرادی که نیاز به حمایت بهداشتی و درمانی دارند از طریق مركز مردمی «نفس» به دانشگاه علوم پزشکی همدان معرفی می‌شوند تا مورد حمایت قرار گیرند.
مشاور رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان در امور بانوان و خانواده با بیان اینکه سقط جنین چند مولفه دارد که باید همه با هم دیده شود گفت: ممکن است پزشک و مامایی در این بخش ورود کند که حتی پروانه فعالیت نداشته باشد و برخی نیز براساس تجربه وارد این کار می‌شوند که خطراتی را برای مادران باردار به دنبال خواهند داشت.
وی با اشاره به اینکه اقدامات فرهنگی در حوزه سقط جنین بسیار موثر است افزود: موضوعاتی چون اینكه مادری قصد دارد فرزندش را به قتل برساند و هنوز برایش این کار قبحی ندارد و از موضوعات شرعی و غیرشرعی آن آگاه نیست، در زمره مسائل فرهنگی است كه باید به آن پرداخت.
شکری‌پور با بیان اینکه در دانشگاه علوم پزشکی کارگاه‌ها و جلسات مختلفی در این زمینه برای کادر درمان و مخاطبان موجود برگزار شده است عنوان کرد: آگاه‌سازی مردم نیز در دستور کار بوده است.
وی با اشاره به اینکه در راستای نظارت بر درمان، مراکز غیرمجاز سقط جنین شناسایی و پلمب می‌شود اما متاسفانه نمی‌توان جلوی برخی از موارد سقط جنین را گرفت چرا که مادر در چهار تا هشت هفتگی اقدام می‌کند که خیلی مشخص نمی‌شود گفت: دانشگاه علوم پزشکی تا حد امکان دسترسی به داروهای مرتبط با سقط جنین را کاهش داده هرچند ممکن است بازار سیاه وجود داشته باشد و این داروها از خارج از استان تامین شود.
رئیس کمیسیون ازدواج، خانواده و جمعیت استانداری همدان با بیان اینکه برخی سقط‌های جنین، قتل جنین بوده و جرمی صورت گفته است افزود: برخی سقط جنین‌ها نیز خود به خود اتفاق می‌افتد که طبق ماده 55 قانون جوانی جمعیت در کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان به صورت ویژه به این موضوع توجه می‌شود تا عوامل آن را کاهش دهیم.
 وی با اشاره به اینكه در اجرای قانون جوانی جمعیت برخی از دستگاه‌ها خوب پای کار بودند اما برخی حضور کمرنگی داشتند افزود: دراین راستا دفتر امور بانوان و خانواده استانداری همدان رصد و بازرسی را مورد توجه قرار داده و پیگیری می‌کند دستگاه‌هایی که هنوز به قوانین و وظایف قانونی خود عمل نکردند، بتوانند موضوع را در دستور كار جدی قرار دهند.

 ضرورت ایجاد مهدهای كودك در دستگاه‎‌های مختلف
شکری پور با بیان اینکه بسیاری از سازمان‌ها موظف به ایجاد مهدهایی هستند که می‌تواند در حوزه کرامت مادری تاثیرگذار باشد افزود: ما در دانشگاه علوم پزشکی پیگیر این مسئله هستیم و تا حدی موفق بودیم اما هنوز جای کار بسیار است.
وی با اشاره به اینکه پیگیر ایجاد اتاق‌های تکریم مادر و کودک در بخش‌های مختلفی از شهر نظیر مراکز ورزشی، تفریحی و خرید هستیم گفت: ما به دنبال این هستیم مادر در هر جایی از شهر یک فضای امنی برای انجام کارهای مرتبط با کودک داشته باشد.
مشاور رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان در امور بانوان و خانواده با اشاره به اینکه ارائه تسهیلات لازم از سوی بانک‌ها در حمایت از جوانی جمعیت مورد توجه جدی است بیان کرد: هرچند بانک‌ها هم مسائل خود را دارند اما آقای استاندار تاکید کرده که وام‌های ازدواج و فرزندآوری باید در اولویت باشد.
وی با بیان اینکه هنوز نیاز به اقدامات زیادی از کار فرهنگی گرفته تا مشوق‌های مختلف اقتصادی و معنوی در حوزه جوانی جمعیت وجود دارد افزود: حفظ کرامت مادری که در گذشته در جامعه ایران مقدس بوده باید امروز پررنگ‌تر جلوه کند.

  پیگیر اجرای منشور کرامت مادری هستیم
شکری‌پور با اشاره به اینکه در دانشگاه علوم پزشکی و در مراکز خدمات بهداشتی و درمانی پیگیر اجرای منشور کرامت مادری هستیم و این موضوع باید به تمام مناطق شهری و به سازمان‌های مختلف تسری یابد گفت: یک مادر باردار و یک مادر دارای فرزند کوچك در بغل باید ویژه دیده شده و کرامتش حفظ شود.
وی تاکید کرد: با دو سال نمی‌توان کاری را انجام داد اما اقداماتی صورت گرفته و تا حدی موثر بوده که امیدواریم با این موارد میزان موالید را در استان افزایش دهیم.
مدیرعامل مرکز جامع تحکیم خانواده همدان نیز با بیان اینکه طبق اعلام استانداری همدان شیب کاهش جمعیت در استان کند شده است اظهار کرد: این یک اتفاق خوبی است اما در مجموع هنوز به حالت طبیعی برنگشتیم و باید اقدامات جدی‌تر تا بسته شدن پنجره جمعیت داشت.
  وجود 60 مجموعه فعال جوانی جمعیت در همدان
علی اکبر کامرانی صالح با اشاره به اینکه کند شدن کاهش شیب جمعیت حاکی از فعالیت حاکمیت و مجموعه‌های مردمی است گفت: در حال حاضر قریب به 60 مجموعه فعال در حوزه جمعیت در استان همدان فعال هستند كه اخیر 14 مجموعه به این تعداد اضافه شد.
وی بیان كرد: این مجموعه‌ها از برپایی غرفه‌هایی تا شركت در سخنرانی‌ها و برگزاری كارگاه‌های مختلف در مراكزی نظیر ادارات و  مساجد برنامه دارند و سعی می‌كنند در حوزه جوانی جمعیت و فرزندآوری تاثیرگذاری داشته باشند.
مدیرعامل مرکز جامع تحکیم خانواده همدان با اشاره به اینکه در مدارس در خصوص چالش‌های تک‌فرزندی آگاهی‌هایی صورت گرفته و ترغیب به والدین به فرزند دوم در دستور کار این مجموعه‌های مردمی است گفت: کارگاه‌هایی هم برای والدین در مدارس برگزار می‌شود.
وی با اشاره به اینکه سال گذشته دوره تربیت کنشگر جمعیت را برگزار کردیم و امسال نیز خردادماه بار دیگر این برنامه را در دستور كار خواهیم داشت افزود: هر سال 120 نفر از نخبه‌های همدان در این دوره شركت می‌كنند.
كامرانی صالح با اشاره به برگزاری رویداد جامعه‌پرداز طی سال گذشته در استان گفت: 40 مجموعه شناسایی شده تا دور هم جمع شده و همدیگر را بشناسند و با هم‌افزایی اقدامات مشتركی را در حوزه جوانی جمعیت انجام ‌دهند.
وی با اشاره به اینكه از تامین هزینه‌های مالی برای خانواده‌های كم‌درآمد گرفته تا دیگر حمایت‌ها توسط این مجموعه‌های مردمی در حوزه جوانی جمعیت صورت می‌گیرد گفت: در حال حاضر قریب به 60 روانشناس در این عرصه فعالیت دارند و نسبت به چالش‌های تك‌فرزند و دیگر مشکلات عدم فرزندآوری با خانواده‌ها صحبت می‌کنند و آگاهی‌بخشی وجود دارد.
مدیرعامل مرکز جامع تحکیم خانواده همدان خاطرنشان كرد:‌ در حوزه عدم فرزندآوری یك بعد قضیه به مشكلات مالی برمی‌گردد اما بعد بعدی فرهنگی، روانشناختی و تربیتی است كه باید جدی بگیریم.
وی با بیان اینکه مجموعه مردمی «نفس» در حال حاضر اقداماتی را در حوزه جلوگیری از سقط جنین در دستور کار دارد که توانسته جلوی تقریبا 250 مورد سقط جنین را بگیرد گفت: مجموعه‌های مردمی در حوزه فرزندآوری موثر اقدام كردند كه از نیمه دوم سال گذشته اقدامات خوبی صورت گرفت و امسال نیز برنامه‌هایی خواهند داشت.