هگمتانه، گروه محله ما : بعد از مرگ نادرشاه افشار، سرزمین ایران صحنه کشمکش‌های داخلی شد. از مهم‌ترین کسانی که در این دوره به فکر سلطنت بودند، می‌توان به میرحسن خان خراسانی حاکم اصفهان، سرافراز بیگ خدابنده‌لو در همدان، کائید کلبعلی در بروجرد، حسین خان زنگنه در کرمانشاه و مصطفی خان شاملو اشاره کرد.
مصطفی خان شاملو که به‌همراه مهدی خان استرآبادی از سوی نادر به سفارت عثمانی رفته بود، هنگامی که خبر قتل نادرشاه را شنید، قصد داشت با کمک 10 هزار سرباز ترک، ایران را تصرف کند؛ ولی عثمانی‌ها کمکی به او نکردند. بعد از حذف افراد ذکر شده از صحنه سیاسی، افراد دیگری روی کار آمدند که عبارت بودند از احمدخان ابدالی در شرق ایران، آزادخان افغان در آذربایجان و کردستان، ابوالفتح خان و علیمردان خان در اصفهان، محمد حسن خان قاجار در ایالات ساحلی دریای خزر و کریم خان زند در غرب ایران.
سلسله زند بعد از فروپاشی افشاریه در سال 1162 هجری قمری روی کار آمدند. سلسله زند از تبار لر بودند. کریم خان زند، مؤسس این سلسله، خان بزرگ طایفه زند بود که خود را «وکیل‌الرعایا» نامید و پس از مدتی توانست بر تمامی ایران مسلط شود. در دوره او بناهای بسیاری در نقاط مختلف ایران ساخته شد.
طایفه زند به دستور شاه عباس اول، از دامنه‌های زاگرس به حوالی پری و کماژن نزدیک ملایر کوچ داده شد. طایفه زند به سه تیره زند بگله، زند هزاره و زند خراجی تقسیم می‌شدند.کریم خان زند (کریم توشمال) از تیره زند بگله بود. در دوره افشاریه، کریم خان زند و برادرش صادق خان در رکاب ابراهیم شاه افشار می‌جنگیدند.

جنگ با حاکم همدان، یکی از مهم‌ترین حوادث دوره کریم‌خان زند
یکی از مهم‌ترین حوادث دوره کریم‌خان زند جنگ با حاکم همدان بود. کریم خان زند در دوره حکومت ابراهیم شاه افشار، در نخستین جنگ خود، مهرعلی خان تکلو حاکم همدان را شکست داد. کریم خان با چند پیروزی دیگر بر حاکمان محلی، محدوده قدرت خود را افزایش داد.
سلسله زند در حدود 41 سال به ایران حکومت کرد. کریم خان زند با ایجاد محیطی ارام نسبت به اوضاع آشفته‌ای که پس از مرگ نادرشاه افشار در کشور ایجاد شده بود، زمینه را برای رشد اقتصادی و اجتماعی کشور فراهم نمود.
در این دوران در شهرهای مختلف ایران ساخت و ساز‌هایی صورت پذیرفت و و به منظور رونق مجدد تجارت و بازرگانی در کشور، شرایط بازار به دستور کریم خان زند بهبود یافت.
همچنین کریم خان زند با ابوالفتح خان و علیمردان خان، اتحادی سه جانبه تشکیل دادند. در آن دوران علیمردان خان زند نیز در محدوده اسکان خود و خاندانش به پیشرفت و رونق منطقه کمک شایانی نمود.

سکونت علیمردان خان زند در همدان
علیمرادخان زند، با گروهی از خاندان زند در همدان ساکن می‌شوند، از جمله سه برادر از سرداران کریم خان به نام‌های آقاجانی بیگ، اتابیگ و نظربیگ که هر سه از مردان متدین بوده اند و هرکدام در محلی ساکن می‌شوند و در محل سکونت خود آثار و ابنیه‌ای از خود به جای می‌گذارند که تا امروز نیز بخشی از این بناها و نام آنها در شهر همدان برجای مانده است.
آقاجانی بیگ در محله زندی ها، مسجد و حمام و سقاخانه بنا می‌کند، اتابیگ در پای مصلی قنات و مرده شوی خانه (به نام مرده شوی و خانه کهنه) را به پا می‌کند و نظربیگ نیز در محلی به همین نام مسجد و چشمه و بازارچه نظربیگ را به جای می‌گذارد.
در حال حاضر آقاجانی بیگ همچنان یکی از محله‌های پررونق شهر همدان است که مسجد و سقاخانه آن مانند گذشته پابرجا و باقیست.
محله نظربیگ نیز هنوز با وجود مسجد قدیمی اش رونق دارد و از محله‌های صاحب نام شهر همدان به حساب می‌آید و نامش همچنان بر سر زبان شهروندان همدانی است.
محله پای مصلا و نام اتابیگ اما تا حدود زیادی دستخوش تغییر و فراموشی شده است و نام چشمه اتابک که در محدوده پای مصلا میجوشیده است شاید امروز دیگر در یاد کمتر کسی باقی مانده باشد.