هگمتانه، گروه پزشکی و سلامت: کم‌خونی، یکی از شایع‌ترین مشکلات جسمی در میان زنان و نوجوانان ایرانی است؛ اما آیا همه چیز در آزمایش خون خلاصه می‌شود؟ گفت‌وگوی این شماره با سه پزشک از دو نگاه متفاوت، طب ایرانی و طب رایج، نشان می‌دهد ماجرا فراتر از فقر آهن است.
به گزارش خبرنگار هگمتانه، کم‌خونی یا آنمی، در طب رایج اغلب با کاهش سطح هموگلوبین یا آهن در خون شناخته می‌شود، اما طب ایرانی نگاه عمیق‌تری به این مشکل دارد. از دیدگاه این مکتب کهن، خون سالم تنها به کمیت آن محدود نمی‌شود، بلکه کیفیت، قوام، حرارت و میزان جذب مواد مفید از غذا نیز در سلامت خون مؤثر است. پزشکان طب ایرانی، کم‌خونی را نه‌تنها ناشی از فقر آهن، بلکه نتیجه ضعف هضم، سوءتغذیه مزاجی و سبک زندگی نادرست می‌دانند. در این گزارش، گفت‌وگوی صریح و علمی سه پزشک، دو متخصص طب ایرانی و یک متخصص طب رایج را درباره علل، نشانه‌ها و درمان‌های متنوع این بیماری مزمن می‌خوانید.
کیفیت خون در طب ایرانی مورد توجه قرار می‌گیرد
دکتر محمدرضا شمس، متخصص طب ایرانی در گفت‌وگو با برنامه انارستان درباره کم‌خونی گفت: یکی از مسائلی که ما در طب ایرانی با آن مواجه هستیم، نگاه متفاوتی به مقوله‌ خون و کم‌خونی است. ما به جای آن‌که صرفاً به سطح هموگلوبین یا فریتین نگاه کنیم، به کیفیت خون هم توجه داریم. یعنی خون باید نه فقط از نظر کمیت، بلکه از نظر قوام، حرارت و ترکیب هم متعادل باشد.
وی افزود: در طب ایرانی، یکی از علل شایع کم‌خونی، ضعف هاضمه است. یعنی فرد ممکن است غذا بخورد، اما مواد مفید جذب نشود و همین موجب ضعف در تولید خون می‌شود. بنابراین ما در درمان به تقویت هضم و اصلاح عملکرد معده توجه می‌کنیم.
شیره‌انگور، عرق گزنه و انجیر خشک مفید برای کم‌خونی
وی همچنین گفت: در بسیاری از بیماران کم‌خون، ما با اصلاح سبک زندگی و تجویز گیاهانی مثل شیره انگور، انجیر خشک، عرق گزنه و استفاده از غذاهای خون‌ساز مانند حلیم یا گوشت گوسفند توانسته‌ایم نتایج خوبی بگیریم. اما تأکید می‌کنیم که تجویز باید بر اساس مزاج فرد باشد.
 کم‌خونی شایع‌ترین مشکل در زنان
دکتر ناهید یزدی، متخصص بیماری‌های داخلی در گفت‌وگو با برنامه انارستان گفت: کم‌خونی یکی از شایع‌ترین مشکلات به‌ ویژه در زنان و دختران جوان است. کمبود آهن، فقر وی تأمین ب12 (B12) یا اسید فولیک از دلایل اصلی آن هستند. اولین اقدام، بررسی آزمایش‌های خونی مثل سی‌بی‌سی (CBC) و فریتین است.
وی تأکید کرد: بسیاری از بیماران به صورت خودسرانه مکمل آهن مصرف می‌کنند، در حالی که ممکن است اصلاً مشکلشان فقر آهن نباشد. گاهی یک بیماری زمینه‌ای یا حتی مشکل جذب در دستگاه گوارش پشت کم‌خونی است که باید شناسایی شود.
دکتر یزدی افزود: مصرف منابع غذایی حاوی آهن مانند گوشت قرمز، جگر، عدس و سبزی‌های برگ سبز مهم است، اما گاهی لازم است مکمل‌های خوراکی یا تزریقی نیز استفاده شوند. در عین حال، باید از مصرف هم‌زمان آهن با لبنیات و چای پرهیز کرد چون جذب آهن را کاهش می‌دهد.
سردی اندام‌ها، رنگ‌پریدگی و خستگی علائم کم‌خونی از نظر طب ایرانی
دکتر علی‌اصغر زنده‌دل، متخصص طب ایرانی در برنامه انارستان درباره کم‌خونی گفت: کم‌خونی در طب سنتی تنها به کاهش هموگلوبین یا فقر آهن محدود نمی‌شود. ما به کیفیت خون، عملکرد دستگاه گوارش و مزاج فرد توجه ویژه‌ای داریم. بسیاری از افرادی که دچار کم‌خونی هستند، ممکن است از نظر آزمایشگاهی در محدوده عادی باشند، اما علائمی مانند خستگی، رنگ‌پریدگی و سردی اندام‌ها را تجربه کنند که نشان‌دهنده اختلال در کیفیت خون است.
وی بیان کرد: یکی از دلایل اصلی کم‌خونی از دیدگاه طب سنتی، ضعف هاضمه و سوءجذب مواد مغذی است. اگر معده و کبد به‌ درستی عمل نکنند، حتی با مصرف غذاهای مفید، خون سالم تولید نمی‌شود. بنابراین، تقویت هاضمه و اصلاح عملکرد کبد از اولویت‌های درمانی ما هست.
پرهیز از مصرف غذاهای آهن‌دار با لبنیات و چای
دکتر زنده‌دل تأکید کرد: درمان کم‌خونی باید بر اساس مزاج فرد تنظیم شود. برای مثال، در افراد با مزاج سرد و تر، استفاده از غذاهای گرم و خشک مانند شیره انگور، عرق گزنه و انجیر خشک توصیه می‌شود. همچنین، پرهیز از مصرف هم‌زمان لبنیات و چای با غذاهای آهن‌دار اهمیت دارد، زیرا این ترکیب‌ها جذب آهن را کاهش می‌دهند.
وی در پایان گفت: توجه به سبک زندگی، تغذیه مناسب و استفاده از گیاهان دارویی با مشورت متخصص طب سنتی می‌تواند در پیشگیری و درمان کم‌خونی مؤثر باشد. ما باید به بدن به‌ عنوان یک دستگاه یکپارچه نگاه کنیم و تنها به اعداد آزمایشگاهی اکتفا نکنیم.