هگمتانه، گروه خبر همدان: شوراهای اسلامی شهر و روستا در جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان نهادهای مدنی و محلی، از ارکان اساسی حکمرانی دموکراتیک و مشارکت عمومی محسوب می‌شوند که این نهادها نه‌تنها در فرآیند تصمیم‌گیری‌های محلی و اجتماعی مشارکت دارند، بلکه در تقویت ارتباط مردم با دولت و تحقق توسعه پایدار شهری نقش ویژه‌ای ایفا می‌کنند؛ شورای اسلامی شهر همدان در دوره ششم با اجرای پروژه‌های کلان عمرانی، اصلاحات فرهنگی و اجتماعی و تقویت شفافیت مدیریتی، تأثیرات قابل‌توجهی بر توسعه شهر و رفاه شهروندان داشته است. به نحوی که شهردار همدان نیز نقش شورای اسلامی شهر را در همراهی با مدیریت شهری بسیار مهم ارزیابی کرده و گفته است: «بدون حمایت شورا، امکان عبور از چالش‌های مالی و اجرایی سال گذشته وجود نداشت. امیدواریم در سال 404 نیز با هم‌افزایی بیشتر، زمینه اجرای پروژه‌های کلان شهری و افزایش رضایتمندی عمومی را فراهم کنیم.»
به گزارش هگمتانه؛ شوراهای اسلامی شهر و روستا در جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان نهادهای مدنی و محلی، نقش مهمی در فرآیند دموکراتیک و مشارکت شهروندی ایفا می‌کنند.
شوراهای اسلامی شهر و روستا به‌عنوان یکی از دستاوردهای مهم نظام جمهوری اسلامی ایران، نقش محوری در تحقق مردم‌سالاری دینی، مشارکت عمومی در اداره امور کشور و تمرکززدایی از ساختارهای قدرت مرکزی دارند. اصل مشورت، نه‌تنها یک آموزه اسلامی برجسته، بلکه یکی از پایه‌های مهم در نظریه حکمرانی مطلوب در اسلام به‌شمار می‌رود.
قرآن کریم در آیه "وَأَمْرُهُمْ شُورَىٰ بَیْنَهُمْ" بر اهمیت مشورت در تصمیم‌گیری‌های عمومی تأکید کرده و پیامبر اکرم (ص) نیز در رفتار حکومتی خویش، الگوی عملی نهادینه‌سازی شورا و هم‌اندیشی را بنا نهاده‌اند.
در همین راستا، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز با تکیه بر اصل 7 و اصول 100 تا 106، شوراهای اسلامی را به‌عنوان ارکان تصمیم‌گیری محلی معرفی کرده و آنان را در سطح روستا، شهر، شهرستان و استان مجاز به اداره بخشی از امور عمومی مردم دانسته است. اصل 100 قانون اساسی تصریح می‌کند: "برای پیشبرد سریع برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی از طریق همکاری مردم با توجه به مقتضیات محلی، اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان یا استان با نظارت شورایی به‌نام شورای ده، بخش، شهر، شهرستان یا استان صورت می‌گیرد که اعضای آن را مردم همان محل انتخاب می‌کنند."
این شوراها نه‌تنها پل ارتباطی میان مردم و دولت محسوب می‌شوند، بلکه به‌عنوان ساختارهای محلی در تحقق عدالت اجتماعی، توسعه پایدار و مدیریت پاسخ‌گو ایفای نقش می‌کنند. با نگاهی به تجربه سایر کشورها نیز در‌می‌یابیم که تقویت نهادهای محلی و شوراهای شهری یکی از راهکارهای اساسی برای کارآمدسازی حکومت‌ها، افزایش رضایتمندی عمومی و مدیریت هوشمند منابع محلی است.
نهاد شورا در ایران، با برگزاری اولین دوره انتخابات در اسفندماه سال 1377، رسماً فعالیت خود را آغاز کرد و از آن زمان تاکنون، پنج دوره از شوراها در سراسر کشور برگزار شده‌اند و در حال حاضر بسیاری از شهرها در دوره ششم این نهاد مردمی قرار دارند. با وجود این‌که شوراها در ظاهر از اختیارات وسیعی برخوردارند، اما در عمل با موانع قانونی، ساختاری و حتی فرهنگی مواجه‌اند که دامنه تأثیرگذاری آنان را محدود می‌کند. برخی از این محدودیت‌ها شامل دخالت نهادهای موازی در امور شورا، کمبود منابع مالی پایدار، ضعف در آموزش‌های تخصصی اعضا و نیز نبود نظام شفاف و پاسخ‌گو برای نظارت بر عملکرد آنان است.
با این حال، نمی‌توان نقش شوراها را در مدیریت شهری و روستایی نادیده گرفت، شورای اسلامی، به‌ویژه در شهرهایی چون همدان که قدمتی تاریخی و ساختاری پیچیده دارد، نقش بی‌بدیلی در جهت‌دهی به توسعه شهری، تنظیم بودجه شهرداری، نظارت بر عملکرد شهردار، تصویب طرح‌های عمرانی و فرهنگی، رسیدگی به مشکلات محله‌ای، جلب مشارکت‌های مردمی و ارتباط با دستگاه‌های اجرایی ایفا می‌کند.
در چنین بستری، عملکرد شورای اسلامی شهر همدان در دوره ششم، به‌عنوان یکی از شوراهای فعال و پرچالش کشور، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که بررسی عملکرد آن می‌تواند آینه‌ای برای ارزیابی میزان تحقق اهداف پیش‌بینی‌شده شوراها در قانون اساسی باشد.
رئیس شورای اسلامی شهر همدان در این‌باره  ابراز کرد: خوشبختانه در نظام مقدس اسلامی به برکت خون شهدا و هدایت و امامت امام امت و در ادامه، رهبری رهبر معظم انقلاب، مصادیق دموکراسی و به تعبیری حضور مردم در صحنه‌ها پررنگ است و شوراهای اسلامی شهر نیز ناشی از قانون اساسی مترقی جمهوری اسلامی به منصه ظهور رسیده اند.
محمود مسگریان اضافه کرد: اعضای شوراهای اسلامی شهرها در جای جای ایران اسلامی به عنوان نمایندگان و وکلای مردم در ارتباط با مسائل و موضوعاتی مرتبط با اداره شهر یا روستا تأثیرگذار و تعیین کننده بوده و به تعبیری در جایگاه تصویرسازی و ارائه راهکارها هستند که شهر بتواند هم توسعه متوازنی داشته باشد و هم روبه جلو پیش رود و نیازهای مردم برطرف شود.
وی با بیان اینکه قانون اساسی، شورای اسلامی شهر را در ارتباط با موضوعات شهرداری‌ها مسؤول دانسته تا بتواند لوایح و درخواست‌های این سازمان را مصوب کند افزود: روح این حرکت آن است که وکلای مردم در ارتباط با وجوهی که از درآمد مردم به حساب شهرداری واریز می‌شود، بتوانند نظارت داشته باشند تا در مسیر و در جای خود هزینه شود.
شوراها مظهر اراده مردم در تعیین سرنوشت مدیریت محلی
شوراهای شهر و روستا در نظام جمهوری اسلامی مظهر حاکمیت مردم و مردم سالاری دینی هستند.
روز شوراها یادآور نقش مردم در تصمیم گیری‌ها است و ارتقا جایگاه شوراهای اسلامی یک ضرورت است. علی‌رغم گذشت چندین دوره از آغاز به کار شوراهای شهر و روستا در کشور متأسفانه شوراها هنوز به جایگاه واقعی خود دست نیافته‌اند و نسبت به دوره‌های نخست هر ساله ضعف‌تر می‌شوند که این امر نیاز به آسیب شناسی دارد.
بنا بر نظر اعضای شورای اسلامی شهر همدان در دوره ششم، چندین آسیب جدی بر شوراها وارد است، فقدان نظارت مؤثر از سوی شوراها بر اساس قوانینی که باید برای شهرداری اعمال شود وجود دارد که این نظارت مؤثر و بازدارنده نیست و انتظار می‌رود مصوبات صحن شورا اثربخش باشد.
دومین آسیب جدی شوراها ترجیح منافع فردی و جریانی به منافع عموم شهرونداناست. به نظر می‌رسد دوره‌های مختلف شورا تحت نظر این موضوع قرار گرفته و بر اساس نقش قانونی که بر عهده دارند نتوانسته اند به این وظیفه به خوبی عمل کنند.
دخالت در حوزه اجرایی به ویژه عزل و نصب‌ها نیز از آفت‌ها و ناکامی‌های شوراها محسوب می‌شود که شوراها با دخالت‌ در این موارد دیگر نمی‌توانند نقش نظارتی را به خوبی اعمال کنند و متأسفانه این موضوع هر دوره نسبت به دوره‌های قبل افزایش می‌یابد.
فقدان تعامل و ارتباط مدیریت شهری با مجموعه‌های حاکمیتی مانند استانداری، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، دستگاه‌های اجرایی، تشکل‌های مردمی و محله‌ای نیز از دیگر آسیب‌های وارده بر شوراهاست. در این راستا مجموعه شهرداری به ویژه شهردار که مسؤول مدیریت ارشد شهری است وظیفه اجرای مصوبات و تحقق بودجه را دارد که بیش از شورا ضرورت دارد تا با ایجاد تعامل و ارتباط سازنده، از ظرفیت دستگاه‌ها و نهادهای دیگر برای تقویت درآمد شهرداری استفاده کند.
در همین راستا اختلافات بین اعضای شوراها نیز از دیگر موانع پیشبرد امور است. نگاه سیاسی اعضا به رسالت شورا از دیگر آسیب‌ها و مشکلات این حوزه است که اگر شوراهای اسلامی به مسائل سیاسی آلوده شوند با مشکلات جدی‌تری مواجه می‌شود.
شوراها نماد مردم‌سالاری دینی و تجلی حضور مردم در تصمیم‌گیری‌ها
شوراها یکی از نمادهای مردم سالاری دینی و تجلی حضور مردم در تصمیم‌گیری‌هاست، از دوره نخست تشکیل این نهاد، شورای اسلامی شهرها و روستاها بر عملکرد شهرداری‌ها و دهیاری‌ها نظارت داشته‌اند.
از دوره نخست تشکیل این نهاد برگرفته از مردم تاکنون، شورای اسلامی شهرها و روستاها بر عملکرد شهرداری‌ها و دهیاری‌ها نظارت داشته و اعضای شوراها وکیل مردم در تخصیص هزینه‌ها با توجه به اهداف و سیاست‌های تعریف شده هستند.
شورای اسلامی شهر یکی از اصلی‌ترین ارکان دموکراسی و نظر مردم است، همدلی و همراهی در شورا موجب رقم خوردن اتفاقات خوبی در مدیریت شهری شده و خواهد شد.
شوراها مورد اعتماد مردم هستند و با رای مردم انتخاب می شوند. طبق منویات رهبر انقلاب اهمیت شورا بالاست و اشاره دارند که «مؤمنین کارهای خود را با مشورت انجام می‌دهند».
این تعاریف و موارد برگرفته از یک خرد جمعی است و انتخابات شوراها گامی به سوی تحقق کامل قانون اساسی خواهد بود. شوراها منبعث از قانون اساسی است، پایه‌های انقلاب و استحکام قدرت انقلاب در کشور با تشکیل این نهاد محقق شده است.
شوراها برگرفته از تحقق اراده ملت است و تحقق اراده ملت در انتخابات نمود دارد. شوراها به عنوان یک اصل تبلور اراده ملت، مورد توجه همگان است.
شوراهای اسلامی در مقابل نظام‌های استبدادی شکل گرفته‌اند و شورا در راستای این است که از نظام استبدادی و اومانیسم پرهیز کرده و به سمت مشورت و همگرایی قدم بردارد.
مشکلات مردم توسط شوراها به واسطه ارتباطی که وجود دارد، حل می‌شود و در این بین توجه به اولویت‌ها مدنظر است. نوع رویکرد شوراها منجر به افزایش اعتماد عمومی می‌شود و توجه به مسائل و مشکلات مردم توسط این نهاد حائز اهمیت است.
شوراها برآیند افکار و اندیشه‌های مؤثر در پیشرفت شهر
تشکیل شوراها به معنای به دست آوردن برآیند افکار و اندیشه‌های مؤثر در پیشرفت شهر بوده و حاکمیت خرد جمعی بر خرد فردی است. این روز نمادی از حضور مردم در صحنه و تعیین سرنوشت به دست خود آنها و اجرای بخش بسیار ارزشمند و مترقی از قانون است.
تشکیل شوراها به معنای به دست آوردن برآیند افکار و اندیشه‌های مؤثر در پیشرفت شهر بوده و حاکمیت خرد جمعی بر خرد فردی است. تشکیل شوراها به عنوان نمادی از اقتدار نظام تلقی می شوند.
نقش مؤثر شوراها در تحقق برنامه‌های اجرایی کشور
بدون شک یکی از آرمان‌های انقلاب اسلامی که به برکت خون پاک شهدا و ایثارگری هزاران نفر محقق شد، تشکیل خرد جمعی به نام شورای اسلامی در همه ارکان اداره کشور است.
با تلاش شوراهای اسلامی شهر و روستا گامی مؤثر در اجرای قانون اساسی برداشته می‌شود.
سیاست گذاری و نظارت دو رکن اساسی در وظایف شوراها
سیاست گذاری و نظارت بر حسن اجرای سیاست‌ها و قوانین بالادستی مهمترین وظیفه و نقش شوراهاست و این دو هدف‌گذاری مهم در شورای ششم دنبال شده و می‌شود. با تحقق این دو مهم توسعه پایدار برای شهر رقم می خورد و مشکلات با تحقق خرد جمعی رو به بهبود می روند.
عملکرد و اقدامات در دوره ششم شورای اسلامی شهر همدان
​دوره ششم شورای اسلامی شهر همدان در انتخابات خرداد ماه سال 1400 اعضای آن انتخاب شدند، این نهاد مردمی با رویکردی جامع و مشارکتی، گام‌های مؤثری در جهت توسعه پایدار، بهبود کیفیت زندگی شهری و تقویت زیرساخت‌های شهری برداشت که از جمله آنها کمک به شهرداری در راستای تکمیل و راه‌اندازی پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای، تصویب بودجه شهرداری، کمک به شهرداری در رابطه با پیگیری ایجاد درآمد پایدار، کمک به تحقق برنامه‌های شهرداری برای توسعه حمل‌ونقل عمومی و کاهش آلودگی هوا، پیگیری خدمات الکترونیک در شهرداری، همراهی با شهرداری برای برگزاری جشنواره‌های مختلف در شهر و توجه به مسائل فرهنگی و اجتماعی، همراهی با شهرداری برای تقویت شفافیت و پاسخ‌گویی در مدیریت شهری، توجه ویژه به بافت‌های فرسوده و توسعه پایدار و مقابله با بحران‌های شهری بوده است،