هگمتانه، گروه فرهنگی: کتاب دو امام مجاهد مشتمل بر 6گفتار از آیت‌الله خامنه‌ای در سال‌های 51 و 52 است که درباره‌ مبارزات امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) ایراد شده است. دو گفتار اول کتاب، شامل دو سخنرانی ایشان در فروردین سال 51 است که در حسینیه‌ ارشاد تهران انجام شده است. معظّمٌ‌له در این دو جلسه که به مناسبت ایام شهادت امام حسن(علیه‌السلام) در آخر ماه صفر برگزار شده، به جایگاه مهم امام حسن(علیه‌السلام) و چرایی دست کشیدن از جنگ و علل پذیرفتن آتش‌بس پرداخته‌اند.
با مطالعه این دو گفتار، فهمی عمیق از صلح امام حسن (علیه‌السلام) بنابر تحلیل حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به دست می‌آید. به مناسبت ولادت امام حسن مجتبی(ع) در این بخش گزیده‌ای از گفتار دوم به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR منتشر می‌شود.
جهاد به‌ طور خلاصه یعنی مبارزه. جهاد یعنی پیکار با دشمن مکتب و ایدئولوژی اسلام که فعالیت‌های حزبی و تشکیلاتی، آگاه کردن مردم، روشنگری فکر و... را شامل می‌شود. با این معنا امامان ما در تمام طول مدت این 250 سال، با یک مقداری کم و زیاد مشغول جهاد بودند.
نظریه انسان 250 ساله
زندگی ائمه را جدا جدا نباید حساب کرد، بنده این 250 سال را عمر یازده نفر نمی‌دانم؛ اینها را عمر یک انسان 250 ساله با یک فکر و یک هدف مشخص فرض می‌کنم.
هدف نزدیک‌تر، تشکیل یک جامعه‌ای است به قواره‌ اسلامی و به شکل اسلامی؛ و هدف بعد از آن، ساختن یک انسان کامل و متعالی.
ائمه برای رسیدن به این هدف مشترک از روش‌های مختلفی بهره می‌بردند، در هر روزگاری به تناسب زمانه و نقش زندگی خودشان در جامعه.
دلیل انتخاب صلح
اگر امام حسن(ع) با همان عده‌ کم وارد میدان جنگ با معاویه می‌شد، از دو حال خارج نبود:
1) امام حسن(ع) در این جنگ کشته نمی‌شد. در این حالت یا اسیر می‌شد یا مجبور می‌شد تسلیم بشود و در ادامه یا با منت معاویه آزاد می‌شد و یا مجبور به تن دادن به صلحی می‌شد که غلبه با معاویه بود.
2) امام حسن(ع) کشته می‌شدند. در این حالت امام حسین(ع) هم وارد میدان می‌شد و کشته می‌شد. بقیه اصحاب وفادار نیز کشته می‌شدند و امام حسن(ع) را هم یک آدم اخلالگر در تاریخ برمی‌شمردند.
اگر امام مجتبى کشته می‌شد، امروز از اسلام یا نامى نبود یا اگر نامى بود، شخصیت اول اسلام معاویه ابن ابى‌سفیان بود. یعنى آن اسلامى که شالوده‌ کاخ سبز است؛ آن اسلامى که پشتوانه ظلم و قدرت‌های غاصب است.
مفاد صلح‌نامه‌ امام حسن(علیه‌السلام)
معاویه کاغذ سفید امضایی برای امام(ع) می‌فرستد و همه شروط را می‌پذیرد و فقط حکومت را می‌خواهد، بالطبع امام(ع) هم هرآنچه به مصلحت اسلام بود را می‌نویسد. برخی مواد صلح‌نامه که در تاریخ گزارش شده است:
1) اسم تو امیرالمؤمنین نیست، یعنی خلیفه‌ رسمی از نظر ما نیستی.
2) حق نداری به جان یکی از افراد شیعه تعرض کنی.
3) حق نداری حکومت را موروثی خاندان خودت بکنی و کسی را بعد از خودت معین کنی.
4) بعد از تو حکومت از آن حسن است و اگر او نبود از آن حسین.
امام(ع) این صلح‌نامه را امضا می‌کند، جنگ را قطع می‌کند، اما به‌ عنوان آتش‌بس. آتش بس یعنی فرصت تدارک امکانات تازه نه اینکه به نفع دیگری میدان را ترک کنی و از اهداف خویش دست بکشی.
  فواید صلح
در ضمن صلح‌نامه، معاویه در تاریخ رسوا شد.
بزرگ‌ترین و مقتدرترین دشمن معاویه، یعنى امام حسن(ع)، در دنیا براى ادامه‌ دشمنى خود با معاویه باقى ماند.
تشیع تشکیل شد و زمینه‌ انقلاب‌هاى بعدى و برافتادن و انقراض حکومت بنى‌امیه فراهم آمد.
رابطه‌ نسل‌هاى آینده با مکتب اسلام و چهره‌ واقعى قرآن محفوظ ماند.