هگمتانه، گروه ورزش: میثم ناصرنژاد- با شروع فصل بارش‌ها در همدان و سرد شدن هوا همراه با به خواب رفتن درختان؛ رونق صنعت گردشگری ورزشی می‌تواند به عنوان یکی از شاخص‌های اصلی توسعه استان در عرصه‌های مختلف به ویژه اقتصادی و ورزشی مورد توجه قرار گیرد، موضوعی که همچنان مغفول مانده است.
زیبایی‌های فصل پاییز و زمستان در همدان بسیار چشم‌نواز بوده و می‌توان از همین ظرفیت برای جذب گردشگر در پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین استفاده کرد همان طور که در دنیا شاهدیم که در شهرهای سردسیر برای جذب گردشگر از گردشگری ورزشی و رشته‌های زمستانی استفاده می‌کنند و المپیک‌های زمستانی نیز برگزار می‌شود.
طبق آنچه کارشناسان عنوان می‌کنند گردشگری ورزشی یکی از صنعت‌های گردشگری دنیاست و جای این اقدام وجود دارد که در شهری به مانند همدان که در زمستان گردشگری تعطیل می‌شود از ورزش برای جذب گردشگر استفاده کرد که البته در سال‌های دور شاهد برگزاری جشنواره زمستانی در همدان بوده ایم اما رفته رفته با کم فروغ شدن این جشنواره مواجه شدیم و عدم برنامه‌ریزی مناسب این طرح را با شکست مواجه کرد.
امروزه کوهستان الوند که به عنوان عروس کوه‌های ایران زمین شهرت دارد، به منزلگاه بدون میهمان تبدیل شده شاهد هیچ رویداد گردشگری ورزشی اعم از کوهنوردی، یخ نوردی، ورزش‌های تفریحی، اسکی و... در این مکان نیستیم.
تاریک‌دره؛ بهشت پنهان الوندنشینان
یکی از ظرفیت‌های بی‌نظیر شهر همدان در فصل زمستان پیست تاریک دره است؛ این پیست در 10 کیلومتری جنوب غربی جاده گنج‌نامه در شهر همدان و در دامنه‌های کوه‌های الوند قرارگرفته‌ و سومین پیست مطرح کشور و پس از پیست‌های شمشک و دیزین به‌عنوان منحصربه‌فردترین پیست اسکی در تمام کشور مطرح است.
این پیست با یک هزار و 600 متر طول قابلیت برگزاری مسابقات اسکی روی چمن و برف را در تمام فصول سال دارد و تله سیژ این مجموعه با 100 صندلی و یک هزار و 600 متر طول خط، فعال‌شده و با راه‌اندازی این دستگاه وسعت پیست به 50 هکتار رسیده است.
در کنار این پیست ساختمان دوطبقه شامل آشیانه برف‌کوب این مجموعه با زیربنای 300 متر و سرویس بهداشتی، دفتر هیأت، سالن اجتماعات، انبار، وسایل اسکی و موتورخانه و اتاق کنترل خط دستگاهی تله سیژ قرار دارد.
پیست اسکی تاریک دره همدان با توجه به وجود این امکانات و تجهیزات پیشرفته به‌عنوان یکی از پیست‌های منحصربه‌فرد کشور محسوب می‌شود.
اما متأسفانه در سال‌های گذشته با بی‌برنامگی و واگذاری غیر کارشناسی این پیست به بخش خصوصی ضربات جبران ناپذیری به رشته اسکی در همدان وارد شد و چندین سال این ظرفیت در همدان مغفول ماند.
متأسفانه پیست تاریک دره همدان در کشور همچون پیست‌های دیزین و شمشک در کشور مطرح نشده و از نظر تبلیغات نیز دراین سال‌ها بسیار ضعیف شده تا نتوانیم علاقه‌مندان به این رشته ورزشی را حداقل از استان‌های همجوار همدان به این پیست بکشانیم.
به طور قطع پیست تاریک دره همدان ظرفیت بسیار بی نظیری برای جذب گردشگر در فصل زمستان در همدان خواهد بود و حالا که چند ماهی با فراهم شدن شرایط برای اسکی؛ سواری در این پیست مهیاست باید از همین امروز به فکر جذب گردشگر ورزشی برای این پیست باشیم.
این روزها با تلاش مجموعه مدیریتی ورزش استان همدان شاهد بازگشایی پیست تاریکدره بودیم هر چند با نخستین بارش، به دلیل ایمنی نبودن جاده دسترسی، بازهم به اجبار تعطیل خواهد بود.
برخی اسکی بازان مدعی هستند: دسترسی زمانی به پیست تاریک دره از تهران به همدان حتی نزدیکتر از پیست‌های اسکی دیزین و توچال است چرا که حجم ترافیک در این مسیرها بسیار بالا بوده در حالی که یک اسکی باز می‌تواند در زمان کمتری به پیست تاریک دره رسیده و فعالیت کند.
الوند، عروس ایران زمین
رشته کوه الوند آوردگاه بزرگان کوهنوردی ایران است و از دیرباز به عنوان زادگاه پرورش شخصیت‌های برجسته کوهنوردی زبانزد اهالی این رشته ورزش به شمار می‌رود.
تاریخ کوهنوردی همدان مملو از نام آوران این عرصه ورزشی به شمار می‌رود و از گذشته تا به امروز همواره از شخصیت‌های برجسته کوهنوردی دیار الوند از جمله تیمسار محمدجعفر اسدی نخستین ایرانی فاتح قله هشت هزار متری، جلال چشمه‌ قصابانی فاتح 2 بار قله اورست و چندین قله هشت هزار متری دیگر، حمید اولنج فاتح قله اورست، شادروان فریدون اسماعیل‌زاده از مربیان بزرگ سنگنوردی کشور، شادروان حسین طالبی‌مقدم از بزرگان عرصه مربیگری دیواره ‌نوردی کشور، مرحوم استاد محمود اجل و ده‌ها کوهنورد فقید دیگر به نیکی یاد می‌شود.
کوهنوردانی که در دل رشته کوه الوند متولد شده و از دامان این کوهستان تاریخی و گردشگری گام به فتح قله‌های مرتفع جهان گذاشتند.
عروس بام‌های ایران این روزها با فرا رسیدن فصل بهار، برای استقرار و اقامت فصلی کوهنوردان تجهیز شده و آماده میزبانی از کسانی است که فصل بهار را برای رسیدن به قله آن انتخاب می‌کنند.
رشته کوه الوند با سه هزار و 574 متر ارتفاع از سطح دریا با دره‌های عمیق، چشمه سارها، چمن زارها، قله‌ها، پوشش گیاهی و فصول منحصر به فردش در طول ماه‌های سال میعادگاه خیل عظیمی از کوهنوردان کشور است.
این رشته کوه با ویژگی‌های طبیعی و جذاب واقع در جنوب شهر همدان و شمال شهر تویسرکان، بهمن ماه 1389 به عنوان یک اثر طبیعی توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسید.
ویژگی‌های الوند برای صعود و عبور از ارتفاعات آن در 2 نیمه سال تقسیم می‌شود و نیمه دوم آن به مراتب شاهد صعود کوهنوردان باتجربه و حرفه‌ای باید بود.
روزگاری کوهستان الوند به دلیل کمبود امکانات، منطقه ایمنی برای صعود کوهنوردان کم تجربه نبود اما اکنون به مجهزترین مناطق کوهنوردی کشور تبدیل شده است.
در واقع در نیمه نخست سال با توجه به مساعد بودن شرایط آب و هوایی، عموم مردم رهسپار ارتفاعات الوند به ویژه دشت میشان می‌شوند و به گشت و گذار در طبیعت بکر و سبز ارتفاعات این منطقه می‌پردازند.
با شروع فصل سرما، پناهگاه‌های الوند از تویسرکان گرفته تا همدان مجهز به وسایل و امکانات گرمایشی شده و هیأت کوهنوردی و صعودهای ورزشی همدان با اجرای طرح تجهیز و مرمت پناهگاه‌ها، شرایط استقرار و استراحتگاه موقت کوهنوردان را مهیا ساخته است.
موزه کوهنوردی، گنجیه طلایی فرزندان الوند
راه‌اندازی نخستین موزه مفاخر و بزرگان عرصه کوهنوردی همدان به عنوان گنجینه طلایی از فرزندان پرافتخار الوند حالا آوازه ملی پیدا کرده و نظیر چنین موزه‌ای در کشور وجود ندارد.
همدان پیشینه تاریخی در ورزش کوهنوردی کشور دارد و زنده یاد -محمود اجل- اولین کوهنورد کلاسیک همدان و از اولین کوهنوردان نامی کشور بود که کوهنوردی نوین، فنی و علمی را در ایران آغاز کرد.
ورزش کوهنوردی استان همدان از جایگاه ارزنده‌ای در سطح کشور برخوردار است و کوهنوردان بزرگ و پرافتخاری از این استان در ویترین نام آوران این ورزش هستند.
این استان در کوهنوردی، الگوی کشور به شمار می‌رود و اولین ایرانیان فاتحان اورست نیز از این استان بوده‌اند.
رشته کوه الوند آوردگاه بزرگان کوهنوردی ایران است و از دیرباز به عنوان زادگاه پرورش شخصیت‌های برجسته کوهنوردی زبانزد اهالی این رشته ورزشی به شمار می‌رود.
تاریخ کوهنوردی همدان مملو از نام آوران این عرصه ورزشی به شمار می‌رود و از گذشته تا به امروز همواره از شخصیت‌های برجسته کوهنوردی دیار الوند به نیکی یاد می‌شود.
کوهنوردانی که در دل رشته کوه الوند متولد شده و از دامان این کوهستان تاریخی و گردشگری گام به فتح قله‌های مرتفع جهان گذاشتند.
این افتخارات ارزنده باعث شد تا خانواده بزرگ و اصیل کوهنوردی همدان با همکاری هیأت کوهنوردی و صعودهای ورزشی این استان، موزه «مفاخر کوهنوردی» را ایجاد کنند.
همدان از سوی فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی کشور به عنوان پایتخت کوهنوردی ایران نامگذاری شده و حالا این موزه گنجینه ماندگار از آثار و تصاویر تاریخی کوهنوردی همدان به شمار می‌رود.
تاکنون 500 عدد تجهیزات، اثر و تصاویر قدیمی، با ارزش و نفیس کوهنوردان به موزه کوهنوردی این استان اهدا شده است.
قدیمی‌ترین آثار اهدایی مربوط به وسایل صعود و اسناد کوهنوردی دهه 30 است که در این موزه نگهداری می‌شود.
قدمت وسایل و آثار اهدا شده به این موزه از سال 1330 به بعد بوده و عمده آن شامل پوشاک، کفش، کوله پشتی، لوازم فنی، تجهیزات مسیر یابی، چراغ‌های خوراک پزی، گزارش برنامه‌ها، اسناد، عکس و کتاب است.
این موزه در فضای 200 مترمربع در سالن سنگنوردی فرهاد ایجاد شده است.
ورکانه، میراث‌دار پرورش اسب
استان همدان؛ مهد تاریخ و تمدن ایرانیان، میراث دار کهن در پرورش اسب از دوره مادها تا امروز است و در دوران معاصر نیز یک زن به عنوان بنیانگذار پرورش اسب اصیل عرب ایرانی بر قله آن ایستاده است، ‌هر چند مدتی است این صنعت به ورطه فراموشی سپرده شده است.
صنعت پرورش اسب همواره جایگاه ویژه‌ای در همدان داشته است و در نزد فعالان این صنعت نام مرحومه 'مری لیلی قره گوزلو' به عنوان ‌مادر پرورش دهندگان اسب اصیل در کشورمان زبانزد است. لیلی که در منطقه با نام 'مهری یا مری خانم' شناخته می‌شود، ‌ توانست به عنوان نخستین فعال پرورش دهنده، اسب اصیل عرب ایرانی را در کشورمان پرورش و معرفی کند.
پرورش اسب در همدان به دوره هخامنشیان و مادها باز می‌گردد و 'هرودوت' تاریخ نویس یونانی در کتابش در ارتباط با سفرش به ایران می‌نویسد، در زمان کوروش کبیر 160 هزار راس اسب در چراگاه‌های سلطنتی همدان و کرمانشاه وجود داشته است که البته به هنگام تصرف این منطقه توسط اسکندر مقدونی، تنها 66 هزار راس آن در این منطقه یافت شد.
در بازار همدان مشاغل و حرفه‌های خاصی در کنار صنعت اسب به عنوان شغل‌های مرتبط از جمله کفاشی، پاره دوزی، کلاهدوزی، حلاجی، تلمبه سازی، آهنگری، شانه سازی، پالان دوزی، سراجی و زین و برگ سازی، نعلبندی، جولایی، طلاجویی، گاری و درشکه‌سازی وجود داشته است که امروزه در کمتر جایی از بازار بزرگ همدان این مشاغل مشاهده می‌شود.
صنعت پرورش اسب در همدان به واسطه مبادلات تجاری از نقل و انتقالات اسب‌ها منجر به ایجاد مراکز اصلی تجارت این حرفه در بازار شد و تجار همدان هر یک دارای تشکیلات مفصل تجارتخانه و حجره و باراندازهای بزرگ و انبارهای مختلف در این کاروانسراها بودند.
حرفه نعلبندی نیز از شغل‌های مهم در گذشته همدان به شمار می‌رفت و در آن زمان نعلبندان هم کار و بارشان رونقی داشت و برای خودشان راستایی به نام نعلچه گران داشتند، هر چند امروز دیگر اثری از فعالیت در زمینه اسب و گاری و دیگر چهارپایان در این راسته بازار نیست.
بدون تردید مهمترین شخصی که در پرورش، اصلاح و نگهداری اسب در همدان نقش ویژه را ایفا کرد، استاد 'مری لیلی قره گوزلو' بود که 80 سال به این شغل پرداخت. خانم قره گوزلو بنیانگذار تبارنامه اسب اصیل عرب ایرانی و ثبت آن در سازمان جهانی اسب عرب'واهو' و نیز مؤسس کانون اسب اصیل ایران بود.
این بانوی زبده پرورش اسب دختر دکتر' نقی‌خان قراگوزلو'، خان روستای 'ورکانه' واقع در 15 کیلومتری شرق همدان است که پس از فوت پدر، به عنوان بزرگ روستا نزد مردمان از احترام خاصی برخوردار بود.
مرحومه قره گوزلو در کتاب خاطرات خود می‌نویسد: عاشق کشورم هستم و آرزوی زندگی در هیچ جای دیگری را ندارم. هم اینک 'قلعه مهری خانم' تنها میراث ماندگار و تاریخی 'مری لیلی قره گوزلو' در روستای گردشگری ورکانه همدان است.