آداب رفتار با فرزندان

هگمتانه، گروه فرهنگی: از نگاه قرآن فرزند صالح موهبتی از ناحیه خداست و همسان با آن، ابزار عاطفی و فیزیکی مورد نیاز را هم به والدین می‌بخشد. پدر و مادر باید بدانند فرصتی به کف آورده‌اند که برای محبوبشان که خداوند است، بنده‌ای عاشق و شایسته بسازند و با این دیدگاه، خانه عبادتگاهی مقدس و والدین پیامبران مهر و رحمت هستند.
در چنین خانه‌ای عطر و بوی معنویت و خدایی بودن همواره خواهد پیچید. بر همین اساس رفتار با فرزندان، آداب خاصی می‌طلبد که آشنایی با آنها گام اول در فرایند تربیت فرزندان و انجام وظیفه اصلی والدین است.
امام علی(ع) تربیت نیکو را سبب تزکیه اخلاق و تیزهوشی می‌داند که مردم به آن از زر و سیم محتاج‌ترند و یکی از بهترین چیزهای سه گانه در عالم است.(میزان الحکمه، ج1ص99)

 عدم توقع ادب و اخلاق بیش از شرایط سنی و ادراکی
همه مادر و پدرها در یک آرزو مشترک هستند و آن هم مودب بودن بچه‌هاست. اما برای با ادب شدن بچه‌ها چه مقدماتی لازم است و به چه نکاتی باید دقت داشت؟ شرایط محیطی و رفتاری که منجر به مودب شدن بچه‌ها می‌شود چیست؟
بعضی از خانواده‌ها گاهی آن قدر به مودب بودن بچه‌های خود حساس می‌شوند که به وادی افراط و تفریط کشیده می‌شوند و نمی‌دانند که فرزند آنها در چه شرایط سنی قرار دارد و چه اقتضائاتی دارد؟ شاید بچه 8ساله هنوز آداب مراسم ختم را نداد و... اما به مرور زمان و با شیوه‌های تربیتی و رفتاری شماست که باید درک کند، چه رفتاری مناسب کجاست. این ادب مقدمه عاقل بودن بچه‌ها و تقوا پیدا کردن آنها در دوران بعد از کودکی است. مودب بودن از همین فهم رعایت قانون شروع می‌شود.

  آگاهی بخشی با توضیح علمی و معرفتی الگو
از مهترین و کارآمدترین مهارت‌ها برای مقابله و پیشگیری از چالش‌های اخلاقی درفرزندان گفت‌وگو و آگاهی بخشی به آنهاست. البته در هر سنی باید از نوع و روش خاصی در القا و تفهیم استفاده شود که متناسب با سطح فهم و درک او باشد. اما در هر حال انتقال مطالب و القای مفاهیم درست و حق، در سن کودکی تأثیر حیرت انگیزی دارد که قابل انکار نیست. اولیای الهی نیز به این مطلب صحه گذاشته اند. از جمله امام علی(ع) می‌فرمایند: دانش آموختن در خردسالی، از جهت پایداری چون نقش بر سنگ است.(کراجکی محمد بن علی، کنز الفوائد ج1 ص319)
همچنین می‌فرمایند: هر که در کودکی سؤال کند، در بزرگی پاسخ گوید.(لیثی واسطی علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ ص447)
آموزش خوبی‌ها به خانواده و فرزندان از ابتدایی‌ترین وظایف دینی و عقلی والدین است که مورد سفارش اهل‌بیت بوده است. حضرت علی(ع) می‌فرمایند: به خود و خانواده خود خوبی بیاموزید و آنان را تربیت کنید.(ریشهری محمد، میزان الحکمه ح400)
برای مثال کودکی که در اثر اشتباه در بیان تخیل و واقعیت، حرف نادرست و خلاف واقعی گفته است باید بفهمد که واقعیت چیست و خواب و خیال چیست و باید به او تفهیم شود که در بیان آن مسأله دچار اشتباه شده است. به فرزندی که در سن تشخیص است باید تفهیم شود که سخنی را که گفته ناپسند بوده است و مورد قبول و پذیرش پدر و مادر و دیگران نیست و ممکن است روزی این گونه سخنان زیان و خطری پدید آورند که برای خودش و دیگران مشکل‌ساز می‌شود.
* بخشی از کتاب آداب رفتار با فرزندان تالیف محمد جواد نوری و دیگران با سرپرستی علی شیرازی تهیه شده در مؤسسه فرهنگی هنری حیات طیبه صالحان