|
قرن اخیر با ایجاد تحولات و پیشرفت‌های جهشی بشر در صنعت و فن‌آوری به ویژه در عرصه ارتباطات و ایجاد بسترهای نامحدود دیجیتالی در قالب فضاهای مجاز در ارتباطات اجتماعی، روندی نو در این عرصه ایجاد شد که به مثابه زلزله‌ای عظیم کلیه قوانین و هنجارهای عرفی در خصوص ارتباطات اجتماعی، فردی و حریم‌های خصوصی را زیر و رو کرد. سیر این تحولات به قدری سریع و آنی بود که موجب ایجاد شکاف و گسلی عمیق بین نسل‌های مختلف جامعه شد. نسل مسن و سالمندان جامعه به کل از بقیه جدا افتاده و در انزوای کامل قرار گرفتند؛ چرا که عملاً امکان به‌روز شدن و استفاده از ابزارهای نوظهور فن‌آوری را نداشتند و قشر بسیار کوچکی از سالمندان توانستند خود را با ابزارهای هوشمند وفق دهند که البته به جز آسیب بیشتر چیزی هم عایدشان نشد؛ چرا که با دیدن محتواهای موجود در این شبکه‌ها و مقایسه‌اش با آنچه برای هم‌نسلان آنها ارزش تلقی می‌شد خود دچار پشیمانی و تأسف گردیدند. بین نسل‌های میانسال و فرزندان نیز گسل بزرگی ایجاد شد، فرزندانی که پرورش‌یافتگان دنیای دیجیتال بودند خاصه که در دوران شیوع ویروس کرونا و اجبار به استفاده از گوشی و تبلت‌های هوشمند، خود به شدت تمایل و نفوذ این ابزارها در بین کودکان افزود.
کودکان و نوجوانانی که در نسل قبل تفریحات و بازی‌های فیزیکی در کنار سایر دوستانشان در کوچه‌ها و خیابان‌ها و پارک‌ها و باشگاه‌های ورزشی و کلاس‌های آموزشی عمده وقتشان را می‌گرفت و در خلال همین روابط، مهارت‌های ارتباطی و روابط اجتماعی و هنر زندگی را می‌آموختند اکنون به کاربران دائمی فضاهای مجازی تبدیل شده و بسیاری موارد توانایی‌های برقراری ارتباطات اجتماعی در فضای واقعی را از دست داده‌اند. در مراسم اجتماعی مانند مراسم دینی، ختم، خاکسپاری، حتی مهمانی‌های خانوادگی یا اصلاً شرکت نمی‌کنند و یا با اکراه وارد می‌شوند. حتی مشاهده می‌شود آداب و اصول این مراسم را نیز به خوبی نمی‌دانند. در ارتباطاتشان با سایر اقشار اجتماع بعضاً دچار مشکل هستند. حتی بازار رفتن و خریدهایشان را نیز ترجیحاً از طریق سفارشات مجازی انجام می‌دهند و همین امر در آینده پیوندهای اجتماعی را با معضلات جدی مواجه خواهد نمود.
در این بین و این فضا به تبع روش‌های تجارت و کسب درآمد نیز متفاوت و به سمت فضاهای مجازی متمایل می‌شود. اینجاست که دنبال‌کننده بیشتر، بازدید بیشتر و توجه بیشتر منجر به ایجاد درآمد بیشتر می‌شود و چون فعالان این فضاها عموماً دارای توانایی‌های هنری، علمی و ادبی خاصی نیستند و اگر معدودی نیز دارای این زمینه‌ها باشند طرفداران و مخاطبان زیادی در این فضاها ندارند، جذب مخاطب با ابتدایی‌ترین شکل ممکن انجام می‌شود. از آنجایی که اکثریت کاربران فضاهای مجازی نوجوانان و جوانان هستند ایجاد محتواهای مبتذل و استفاده از تکنیک‌های روان‌شناسی، راحت‌ترین راه برای دیده شدن و افزودن بر مخاطبان و دنبال‌کنندگان است. ساخت محتواهای تصویری با استفاده از بدن‌نمایی، پوشش‌های نامناسب، استفاده از الفاظ ناهنجار و رکیک، ایجاد چالش‌های سخیف و رواج عبارت‌ها و جملات نامناسب تبدیل به ابزار جذب مخاطب و درآمدزایی شده است، به گونه‌ای که می‌بینیم صفحات شخصی بسیاری از خوانندگان و هنرمندان بی‌هنر مجازی که چیزی به جز تصاویر مبتذل از خود برای عرضه ندارند دنبال‌کنندگان میلیونی دارند و صفحات دانشمندان واقعی و ادیبان و هنرمندان و نخبه‌های جامعه بی‌هیچ توجهی مغفول رها می‌شوند و در این شرایط است که بازار خودفروشان مجازی گرم و پررونق می‌شود.
همین دلیلی است برای ایجاد تمایل جوانان به پیگیری این سبک از زندگی، دختران و زنانی که برای کسب چند لایک و تأیید از به اشتراک گذاشتن زندگی خصوصی و عکس‌های نیمه‌برهنه خود با شعارهایی توخالی و حرف‌های بی‌محتوا و حتی اعصاب‌خوردکن دریغ ندارند. در این بین بسیاری افراد سودجو و کاربلد از تمایل عجیب این جوانان به دیده شدن‌های مجازی استفاده می‌کنند و با راهنمایی‌های غلط و استفاده ابزاری از این عزیزان را به اوج می‌رسانند و با ایجاد شبکه‌های بزرگ از این افراد عموماً کم‌سواد و ناآشنا با اصول اخلاقی و زندگی، ستاره‌های مجازی می‌سازند و با تولید محتواهای مبتنی بر برهنگی، حرف‌های بی‌معنی و رفتارهای نامناسب و حتی توهین‌آمیز به اصول اجتماعی، مذهبی و سنتی، مخاطبان را تحریک به نوشتن کامنت و نظر زیر پست‌ها می‌نمایند.
کاربران نیز که با ترفندهای روان‌شناسی ترغیب به دیدن این محتواها شده‌اند با نوشتن کامنت‌های بعضاً حتی انتقادی و اعتراضی به خیال خود به مقابله با این محتواها می‌پردازند، در حالی که غافل از این نکته هستند که دیدن این فیلم‌ها، نوشتن پیام دقیقاً همان هدفی است که سازندگان این قبیل فیلم‌ها دنبال آن هستند. برای این اپلیکیشن‌ها مهم نیست شما چه چیزی زیر پست می‌نویسید آنها فقط با افزایش آمار دیده شدن و بازخوردها این صفحات را در صدر توجه‌ها و انتشار قرار می‌دهند و این به معنی افزایش قیمت این صفحات و درآمدهای آن‌چنانی از طریق جذب تبلیغات است، تبلیغاتی که دقیقاً در راستای ارائه محصولات آرایشی و صفحات دیگر، مبلّغ ابتذال بیشتر است.
لذا بر همه دست‌اندرکاران فرهنگی لازم است قبل از دیر شدن فکری اساسی برای این معضل اجتماعی نمایند. دیگر نسخه‌های سلبی همچون فیلترینگ و اعمال محدودیت به تنهایی کافی و کارآمد نیست. ایجاد محتواهای فرهنگی فاخر و جذاب و بدیع و نوآورانه با بهره‌گیری از تفکرات نسل جدید، زبان جدید و ادبیات متناسب با نسل جدید راهکار برون‌رفت از این معضل نوظهور و ابتذال مدرن است و غفلت از این امر به زودی موجب نفوذ این ابتذال از فضای مجازی به زندگی واقعی و سطح جامعه خواهد شد همانطور که بارها طی این سال‌ها نفوذ آتش‌های مجازی را در سطح جامعه و دیدن نشانه‌های بسیار از رمیدن این غول ابتذال‌های مجازی به سطح کوچه و خیابان شهرمان ملاحظه شده است. لذا بر تمامی مدیران و مسؤولان این عرصه واجب است تا دیر نشده بدانند که جور دیگر باید دید و شکلی دیگر باید عمل کرد.
راه مقابله با سلاح ابتذالات فرهنگی و رسانه‌ای استفاده از ابزارهای فرهنگی و رسانه‌ای کاراتر است. تقویت رسانه‌ها، روزنامه‌ها و تولیدکنندگان محتواهای مبتنی بر ارزش‌های دینی و اجتماعی یکی از راه‌های اصلی و مؤثر در این رویارویی است که جا دارد همگان به این نکته در سیاست‌گزاری‌ها توجه کنند تا قبل از آنکه بر فرصت‌های از دست رفته تأسف بخوریم.
|
